الجمعة، 15 يوليو 2011

توێژه‌رێكی كۆمه‌ڵایه‌تی: ئه‌گه‌ر نهێنی پاڵه‌په‌ستۆی خسته‌ سه‌ر مرۆڤ، دركاندنی باشتره‌

 

ئا – محمه‌د كه‌مال
له‌ ژیانی رۆژانه‌ی هه‌ر تاكێكمان نهێنی بوونی هه‌یه‌، زۆرجار بۆ خاڵی كردنه‌وه‌ی خۆمان له‌ نهێنی، په‌نا ده‌به‌ینه‌ به‌ر دركاندنی له‌لای كه‌سه‌ نزیكه‌كانمان، توێژه‌رێكی كۆمه‌ڵایه‌تی پێی وایه‌ دركاندنی نهێنی لایه‌نی باش و خراپی هه‌یه‌ و ز
ۆرجار پێویست ده‌كات نهێنی بدركێندرێت.
راژان كاكه‌حه‌م، ته‌مه‌ن 22 ساڵ، قوتابی په‌یمانگا، سه‌باره‌ت به‌ دركاندنی نهێنیه‌كانی، وتی" تا راده‌یه‌كی كه‌م نهێنیه‌كانم ده‌دركێنم، چونكه‌ له‌وه‌ ده‌ترسم ئه‌و كه‌سانه‌ی نهێنیان له‌لا ده‌دركێنم نهێنیه‌كانم ئاشكرا بكه‌ن و له‌لای كه‌سانی تر باس بكه‌نه‌وه‌" راژان ئه‌وه‌شی وت" به‌ته‌نها نهێنیه‌كانم له‌لای هاوڕێكانم ده‌دركێنم، چونكه‌ هاوڕێ‌ زیاتر بایه‌خت پێ‌ ده‌ده‌ن و لێته‌وه‌ نزیكن".
راژان ده‌ڵێ‌ هه‌رگیز په‌شیمان نه‌بوومه‌ته‌وه‌ له‌ دركاندنی نهێنیه‌كانم و توشی هیچ گرفتێك نه‌بوویمه‌، چونكه‌ زۆر متمانه‌م به‌ یه‌كێك نه‌بووبێت نهێنیم له‌لا نه‌دركاندووه‌ و ئه‌وانه‌ی من نهێنیم له‌لا دركاندوون نهێنی ئه‌وانیشم له‌لایه‌ و زۆر باش پارێزگاریم لێ‌ كردوون.
سه‌باره‌ت به‌ نهێنی دركاندنی بۆ هاوڕه‌گه‌زی خۆی یاخود ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ر راژان وتی" له‌لای من گرینگ نیه‌ چ ره‌گه‌زێك بێت گرینگ ئه‌وه‌یه‌ جێی متمانه‌م بێت و هه‌ست بكه‌م ده‌توانم نهێنیه‌كانمی له‌لا بدركێنم، به‌ڵام زیاتر نهێنی بۆ ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ر ده‌دركێنم، چونكه‌ هه‌ست ده‌كه‌م كوڕ زیاتر نهێنی ده‌پارێزێت".
هه‌وار سلێمان، ته‌مه‌ن 23 ساڵ، قوتابی په‌یمانگا، وتی" تا راده‌یه‌كی كه‌م نهێنیه‌كانم ده‌دركێنم ئه‌گه‌ر بیدركێنم له‌لای كه‌سه‌ زۆر نزیكه‌كان ده‌یدركێنم كه‌ زۆر متمانه‌م پێیان هه‌یه‌، چونكه‌ له‌م رۆژگاره‌ی ئێستا متمانه‌ زۆر كه‌م بووه‌، به‌ڵام به‌شتێكی باشی ده‌زانم نهێنی بدركێندرێت و له‌ دڵدا نه‌مێنێته‌وه‌".
سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه‌ ئایا په‌شیمان بووه‌ته‌وه‌ له‌ دركاندنی نهێنی هه‌وار وتی" هه‌ندێكجار په‌شیمان بوومه‌ته‌وه‌ له‌ دركاندنی نهێنیه‌كانم ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئه‌وه‌ی نهێنیم له‌لای هاوڕێیه‌كم دركاندووه‌ و له‌شوینی تر گوێ‌ بیست بوومه‌ته‌وه‌" هه‌وار ئه‌وه‌شی وت" زۆر هاوڕێم نهێنیه‌كانم له‌لا باس ده‌كه‌ن، نهێنیش له‌لای من ده‌بێته‌ كۆیله‌ و ئازاد كردنی ئه‌سته‌مه‌".
هه‌وار ده‌ڵی رۆژانه‌ به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ هاوڕه‌گه‌زی خۆم دام و ئه‌گه‌ر نهێنی بدركێنم ته‌نها له‌لای هاوڕه‌گه‌زی خۆم ده‌یان دركێنم.
روكار ئه‌حمه‌د، ته‌مه‌ن 20 ساڵ، قوتابی په‌یمانگا، بۆچوونی وایه‌ كه‌ هه‌موو نهێنیه‌ك هی ئه‌وه‌ نیه‌ له‌لای هاوڕێكانی باسیان بكات، وتی" هه‌ندێك نهێنی هه‌یه‌ له‌لای هیچ كه‌سێك باسی ناكه‌م، به‌ڵام هه‌ندێك نهێنیش هه‌یه‌ له‌لای هاوڕێكانم ده‌یان دركێنم، به‌تایبه‌ت هاوڕێیه‌كم و دایكم كه‌ ده‌توانم نهێنیه‌كانم له‌لایان بدركێنم، وه‌ نهێنیه‌كانیشم له‌لای كه‌سێك باس ده‌كه‌م كه‌ زۆر دڵنیابم له‌وه‌ی نهێنیه‌كانم ده‌پارێزێت".
روكار ده‌ڵێ‌ هیچ كات په‌شیمان نه‌بوومه‌ته‌وه‌ له‌ دركاندنی نهێنی، چونكه‌ تائێستا نهێنیه‌كانیان باس نه‌كردووم، ئه‌وه‌شی وت" هه‌رگیز نهێنیه‌كانم بۆ ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ر باسناكه‌م ته‌نها بۆ هاوڕه‌گه‌زی خۆم نهێنیه‌كانم باس ده‌كه‌م".
ناڵی نه‌وازاد، قوتابی كۆلێژ، ته‌مه‌ن 23 ساڵ، سه‌باره‌ت به‌ نهێنی دركاندن، وتی" زۆر كه‌م نهێنیه‌كانم له‌لای هاوڕێكانم ده‌دركێنم، چونكه‌ له‌ ئێستادا كه‌م هاوڕێ هه‌یه‌ مرۆڤ بتوانێت نهێنیه‌كانی له‌لا بدركێنێ‌".
ناڵی ده‌ڵی" تائێستا له‌ دركاندنی نهێنیه‌كانم په‌شیمان نه‌بوومه‌ته‌وه‌ و توشی هیچ كێشه‌یه‌كیش نه‌بوومه‌ته‌وه‌ له‌ دركاندنی نهێنیه‌كانم، چونكه‌ نهێنیه‌كانم ته‌نها له‌لای ئه‌زیزترین هاورێكانم ده‌دركێنم كه‌ بڕوای ته‌واوم پێیان هه‌یه‌".
دكتۆر سیروان عه‌بدوڵا، توێژه‌ری ده‌روونی و مامۆستای ده‌روونزانی له‌ په‌یمانگای ته‌كنیكی هه‌ولێر سه‌ره‌تا باسی له‌ واتای نهێنی كرد، وتی" ئه‌و شتانه‌ی كه‌ مرۆڤ ده‌یشارێته‌وه‌ له‌ ناخی خۆیدا ئه‌گه‌ر بێتو قسه‌ یاخود كرده‌وه‌ بێت، پێی ده‌گوترێت نهێنی، كه‌واته‌ نهێنی، شاردنه‌وه‌ی زانیاری و كرده‌وه‌یه‌ له‌ كه‌سانی ده‌وروپشت "، هه‌روه‌ها وتیشی" نهێنی شاردنه‌وه‌ سنووری هه‌یه‌، له‌ نزیكترین كه‌سی بێت له‌خۆی، یاخود له‌و كه‌سانه‌ی كه‌ په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵی لاوازه‌".
ئه‌و توێژه‌ره‌ باسی له‌ گرینگی نهێنی دركاندن كرد، وتی" ئه‌گه‌ر بێتوو هه‌ر نهێنیه‌ك پاڵه‌په‌ستۆی له‌سه‌ر مرۆڤ دروستكرد، ئه‌وا زۆر گرینگه‌ له‌م كاته‌دا نهێنیه‌كه‌ بدركێنرێت، یاخود نهێنی سۆز یان رقلێبوونه‌وه‌ یان ئازاردان بێت بۆ ده‌روونی كه‌سه‌كه‌، ئه‌وا بیدركێنی باشتره‌، واتا له‌كاتی بوونی كێشه‌ یاخود ئێش و ئازارێكی زۆر، ئه‌وكاته‌ دركاندنی ئه‌و نهێنیانه‌ زۆر گرینگه‌ و پێویسته‌ بدركێندرێن، بۆ نموونه‌ كه‌سێك، كه‌سێكی ئازیزی له‌ده‌ست ده‌دات، له‌م كاته‌دا پێویسته‌ خزم و دۆستانی هه‌وڵ بده‌ن گفتوگۆی له‌گه‌ڵ بكه‌ن و نهێنیه‌كانی پێ‌ بدركێنن، تاكو ئه‌و پاڵه‌په‌ستۆیه‌ ده‌روونیه‌ له‌ ناخیدایه‌ بێته‌ ده‌ره‌وه‌، جا له‌ رێگای گریان بێت یا له‌رێگه‌ی قسه‌كردن بێت".
دكتۆر سیروان، لایه‌نه‌ خراپه‌كانی دركاندنی نهێنیشی خسته‌ڕوو، وتی" ئه‌گه‌ر دركاندنی نهێنی له‌ كه‌سایه‌تی مرۆڤ لاواز بكات، ئه‌وا نه‌دركاندنی باشتره‌، بۆنموونه‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك هه‌ڵه‌یه‌كی به‌رامبه‌ر به‌ خوای گه‌وره‌ كردبێت، له‌م كاته‌دا دركاندنی ئه‌گه‌ری هه‌یه‌ كه‌سایه‌تی مرۆڤه‌كه‌ لاواز بكات، یاخود نهێنیه‌كانی له‌لای ئه‌و كه‌سانه‌ بدركێنێت كه‌ شایسته‌ی ئه‌وه‌ نین نهێنیه‌كه‌ بپارێزن، له‌و كاته‌دا نه‌دركاندی باشتره‌ و دركاندنی ئه‌گه‌ری هه‌یه‌ زیانی هه‌بێت، چونكه‌ پێویسته‌ نهێنی له‌لای ئه‌و كه‌سانه‌ بدركێندرێت، كه‌ دڵنیابین نهێنیه‌كان ده‌پارێزن".
 سه‌باره‌ت به‌و كه‌سانه‌ی كه‌ ده‌كرێ‌ نهێنیه‌كان له‌لایان بدركێنرێت ئه‌و توێژه‌ره‌ ده‌ڵێ‌" یه‌كه‌م كه‌س كه‌ نهێنی له‌لا بدركێنی، ئه‌و خوایه‌یه‌ كه‌ ئیمانت پێی هه‌یه‌، چونكه‌ ئه‌و له‌سه‌ره‌وه‌ی هه‌مووانه‌، له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێك نهێنی هه‌یه‌ لای كه‌سه‌كان بیدركێنین كاریگه‌ری خراپی ده‌بێت له‌سه‌ر ده‌روونی خۆمان، بۆیه‌ باشترین نهێنی دركاندن له‌نێوان مرۆڤ و خوایه‌. دووه‌میان، كه‌ ده‌كرێ‌ نهێنیه‌كانمانیان له‌لا بدركێنین، ئه‌و كه‌سانه‌ن كه‌ زۆر نزیكن لێمانه‌وه‌ له‌لایه‌نی روحیه‌وه‌، جا ئه‌و كه‌سه‌ دایك یان باوك یان خوشك یان برا یان هاوڕێ‌ یان هتد بێت".
 

الأربعاء، 15 ديسمبر 2010

حكومه‌ت، بواری په‌یوه‌ندی بازرگانی و پیشه‌سازی له‌گه‌ڵ وڵاتان فراوان ده‌كات



هه‌ولێر - محه‌مه‌د كه‌مال
وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌ یه‌كێكه‌ له‌ وه‌زاره‌ته‌ گرنگ و پێویسته‌كانی‌ كوردستان، ئه‌ركی‌ گه‌شه‌پێدانی‌ كه‌رتی‌ بازرگانی‌ و چاودێركردن و په‌ره‌پێدانی‌ پیشه‌سازییه‌ له‌ كوردستان.
له‌دیدارێكی‌ ڕۆژنامه‌ی ئاسۆدا، هه‌ریه‌ك له‌ سینان جه‌نابی‌ وه‌زیری‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌ و ئیراهیم عه‌زیز به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ بازرگانی‌ و دڵزار ئیسماعیل به‌ڕێوه‌ری‌ تۆمارگای‌ كۆمپانیاكان و ئاراس شێخ ڕه‌ئوف به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ پیشه‌سازی‌ و حسین جه‌له‌بی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ زانیاری‌ و ته‌كنه‌لۆژیا پلان و كاری ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ ده‌كه‌ن.


تێكه‌ڵكردنی دوو وه‌زاره‌ت
وه‌زیری‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئاماژه‌ی‌ به‌ هه‌نگاوه‌كانی‌ وه‌زاره‌ت كرد له‌ كابینه‌ی‌ شه‌شه‌می حكومه‌تی هه‌رێم، وتی: "یه‌كه‌م هه‌نگاومان له‌ كابینه‌ی‌ نوێدا یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ هه‌ردوو وه‌زاره‌تی‌ پیشه‌سازی‌ و بازرگانی‌ بوو له‌ناو یه‌ك وه‌زاره‌تدا به‌ یارمه‌تی‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گشتییه‌كان، ئه‌مه‌ كارێكی‌ زۆر گرنگ بوو"، هه‌روه‌ك ده‌ڵێت: "ڕێكخستنه‌وه‌ی‌ یاسایی‌ هه‌ردوو وه‌زاره‌ته‌كه‌ش كارێكی گرنگی تربوو، چونكه‌ یاساكانیان جیاوازبوون".
باسی له‌وه‌شكرد كه‌ بۆ هه‌نگاونان به‌ره‌و كه‌رتی‌ تایبه‌ت له‌بواری پیشه‌سازی‌ و بازرگانیدا په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ وڵاتانی‌ دراوسێ‌ به‌هێزتر كردووه‌ وه‌كو توركیا و ئێران و سوریا، له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت: "هه‌وڵمانداوه‌ كه‌ كۆمپانیاكان ڕابكێشین بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌تایبه‌ت كۆمپانیا توركییه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی‌ لێره‌ وه‌به‌رهێنان بكه‌ن، له‌مه‌شدا سه‌ركه‌وتنی باشمان به‌ده‌ستهێناوه‌ كه‌ ئێستا نزیكه‌ی‌ له‌ 60% كۆمپانیاكان توركین و كاری‌ زۆر باش ئه‌نجامده‌ده‌ن".


پشتبه‌ستن به‌كه‌رتی تایبه‌ت
سینان چه‌له‌بی‌ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕوو، كه‌ سیاسه‌تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌ كه‌رتی‌ پیشه‌سازیدا ئه‌وه‌یه‌كه‌ ده‌یه‌وێت كه‌رتی‌ تایبه‌ت ڕۆڵی‌ هه‌بێت له‌ په‌ره‌پێدانی‌ پیشه‌سازیی‌ كه‌رتی‌ تایبه‌تدا و وتی: "له‌مه‌ودوا پشت به‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت ده‌به‌ستین و پێشكه‌وتنی‌ ئه‌و كه‌رته‌ش كاریگه‌ریی‌ ده‌بێت و به‌پێی‌ یاسا و ڕێنمایی‌ مۆڵه‌ت به‌ خاوه‌ن كار و سه‌رمایه‌داران ده‌ده‌ین، تایبه‌ت به‌ كه‌رتی‌ پیشه‌سازی‌".




هه‌روه‌ك ئاراس شێخ ڕه‌ئوف به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ پیشه‌سازی‌ هێمای به‌كاری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ پلاندانان كرد كه‌ داتا و ئه‌و داواكارییانه‌ كۆده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌ناو شار و شارۆچكه‌كانی‌ كوردستاندا هه‌یه‌، وتی: "ئه‌وانه‌ ده‌بنه‌ هه‌نگاوی‌ سه‌ره‌تایی‌ بۆ داڕشتنی‌ پلانی‌ ستراتیژی‌ ساڵێك تا پێنج ساڵ كه‌ له‌لایه‌ن لیژنه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌وه‌ داده‌ڕێژرێت"، بۆیه‌ نموونه‌ی ئه‌وه‌ی هێنایه‌وه‌ كه‌ پێویستیان به‌داتای كارگه‌ هه‌یه‌ و ده‌بێت بزانرێت چه‌ند كارگه‌مان له‌ كوردستاندا هه‌یه‌؟ به‌رهه‌میان چه‌نده‌؟ چه‌ندی‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ دێن؟، وتیشی: "ئه‌مانه‌ هه‌مووی‌ داتان و له‌سه‌ر ئه‌م ژمارانه‌ كار ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ بزانین پلانمان چی‌ ده‌بێت و ده‌بێت چی‌ بكه‌ین له‌ماوه‌ی‌ داهاتوو".


كۆنتڕۆڵی جۆری
به‌ڕێوه‌به‌ری‌ پیشه‌سازی‌ ئه‌وه‌شی‌ وت: "كوردستان كه‌ره‌سته‌ی‌ سه‌ره‌تایی‌ زۆره‌ بۆ نموونه‌ كه‌ره‌سته‌ی‌ بیناسازی‌ و خۆراكی‌ و پلاستكی‌ زۆر كه‌ره‌سته‌ی‌ تر كه‌ كوردستان هه‌یه‌تی‌ و لێی‌ بێبه‌ش نییه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ڕاهاتنی‌ هاوڵاتیانه‌ له‌سه‌ر كه‌رتی‌ تایبه‌ت و ده‌ركردنی‌ ڕێنماییه‌كانه‌ و چاودێریكردنی‌ كۆنترۆڵی‌ جۆرییه‌ كه‌ به‌گوێره‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی‌ عیراقی‌ ده‌ربچێت، پێویسته‌ له‌سه‌ر حكومه‌ت كه‌ره‌سته‌ سه‌ره‌تاییه‌كان بۆ كۆمپانیاكان به‌ نرخێكی‌ گونجاو دابین بكات وه‌كو نه‌وت و گاز و ئاو و كاره‌با، پێویسته‌ حكومه‌ت ناوچه‌ پیشه‌سازییه‌ مۆدێرنه‌كان بۆ كۆمپانیاكان دابین بكات و هاوكاریان بكات".


كارگه‌ی پڕ كارمه‌ند
سه‌باره‌ت به‌ده‌ستی كار و كارگه‌كان، ئه‌و ده‌ڵێت: "وه‌زاره‌تی‌ پیشه‌سازی‌ و بازرگانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم زۆر كارگه‌ی هه‌بووه‌ پێویستی‌ به‌ 100 كارمه‌نده‌، كه‌چی‌ 1200 كارمه‌ند كاریان تێدا كردووه‌ كه‌ ڕێژه‌یه‌كی‌ زۆره‌ و ئه‌وه‌ش زیاتره‌ له‌ پێویستی به‌رهه‌مهێنان، بۆیه‌ كارگه‌كانی‌ حكومه‌ت شكستیان هینا"، به‌ڵام وتی: "حكومه‌تی‌ هه‌رێم هه‌وڵیدا كارگه‌كان بدات به‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت، بۆ ئه‌‌وه‌ی‌ كاره‌كان به‌باشی‌ ئه‌نجامبدرێن، به‌گشتی‌ تائێستا له‌ كه‌رتی‌ تایبه‌تدا سه‌ركه‌وتنی‌ باشمان به‌ده‌ستهێناوه‌، له‌هه‌مانكاتدا له‌هه‌ندێكیاندا شكستمان هێناوه‌".


ڕێگرتن له‌ خۆراكی خراپ
سه‌باره‌ت به‌ هه‌وڵه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ بۆ ڕێگری‌ له‌ هاتنه‌ ژووره‌وه‌ی‌ خۆراك و كه‌لوپه‌لی خراپ، ئیبراهیم عه‌زیز به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ بازرگانی‌ ئه‌وه‌ی‌ خسته‌ڕوو، كه‌ له‌ سنووره‌كاندا بازگه‌ی‌ تیمه‌كانی‌ بازرگانی‌ به‌پێی‌ ڕێنماییه‌كانی‌ خۆراك دێته‌ هه‌رێمه‌وه‌ و كۆنترۆڵ و چاودێری‌ ده‌كرێت، بۆیه‌ ده‌ڵێت: "ئه‌گه‌ر ماوه‌ی‌ به‌سه‌رچوو بێت ئه‌وا ناهێڵین بێته‌ ژووره‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی‌ له‌ ڕێگای‌ شاره‌كانی‌ عیراقه‌وه‌ دێنه‌ ژووره‌وه‌ له‌ بازگه‌كاندا كۆنترۆڵی‌ جۆری‌ هه‌یه‌ و چاودێری‌ ده‌كرێن"، ئه‌و ته‌ئكیدیكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌ركی‌ وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ چاودێریكردنی‌ ئه‌و كه‌لوپه‌لانه‌یه‌ كه‌ دێنه‌ ناو بازاڕه‌كانه‌وه‌، وتیشی: "كۆنترۆڵی‌ ئه‌و كه‌لوپه‌لانه‌ش ده‌بێت به‌پێی‌ مواسه‌فاتی‌ عیراقی‌ بێت، ئه‌گه‌ر به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ بوو، ئه‌وا لێپێچینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ بازرگانه‌كه‌ ده‌كرێت و سزا ده‌درێت و له‌ ڕێگای‌ لیژنه‌ی‌ ئابوورییه‌وه‌ ئه‌گه‌ری‌ داخستنی‌ دوكانه‌كانیشیان هه‌یه‌، ئه‌و پشكنینانه‌ به‌ مه‌به‌ستی‌ دڵنیایی‌ ده‌كه‌ین، بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌لوپه‌لی‌ ته‌ندروست بێته‌ ناو هه‌رێمه‌وه‌".
ركابه‌ری
سه‌باره‌ت به‌ هاتنی‌ كۆمپانیا بازرگانییه‌كان بۆ كوردستان، سینان چه‌له‌بی‌ ئه‌وه‌ی‌ خسته‌ڕوو، زۆر جار بۆ پڕۆژه‌ی‌ گه‌وره‌، داوای‌ ڕاسته‌وخۆ له‌ كۆمپانیایه‌ك ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ بێن پڕۆژه‌كه‌ ئه‌نجامبده‌ن، ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ كه‌ دێنه‌ كوردستان ئه‌گه‌ر ته‌نده‌ریان بۆ ده‌رچوو ئه‌وا ناوی‌ خۆیان له‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ كۆمپانیاكان تۆمار ده‌كه‌ن، هه‌ر كۆمپانیایه‌ك كه‌ دێته‌ كوردستان لق ده‌كاته‌وه‌، كۆمه‌ڵێك مه‌رجمان هه‌یه‌، وه‌زیری‌ بازرگانی‌ ئه‌وه‌شی‌ به‌ته‌ئكیدكردنه‌وه‌وه‌ وت: "گرنگی‌ به‌ كۆمپانیای‌ خۆماڵی و بیانیش ده‌ده‌ین، به‌ڵام هیچ گومانی‌ تێدا نییه‌ كه‌ كۆمپانیا بیانییه‌كان زۆر پێشكه‌وتووترن له‌ كۆمپانیا ناوخۆییه‌كانی هه‌رێم، چونكه‌ ئامێر و ته‌كنه‌لۆژیای‌ زۆر گرنگیان هه‌یه‌"، به‌ڵام وه‌زیری بازرگانی هیوای خواست له‌ چه‌ند ساڵی‌ ئاینده‌دا كۆمپانیاكانی‌ ئێمه‌ش ڕكابه‌ری‌ كۆمپانیا بیانییه‌كان بكه‌ن.
سزادانی كۆمپانیا
ده‌رباره‌ی دیارده‌ی ته‌واو نه‌كردنی پرۆژه‌ و به‌جێهێشتنی له‌لایه‌ن كۆمپانیاكانه‌وه‌، چه‌له‌بی‌ وتی: "هه‌ر كۆمپانیایه‌ك كاره‌كه‌ی‌ خۆی‌ ته‌واو نه‌كات و به‌جێیبهێڵێت، به‌گوێره‌ی‌ یاسا سزاده‌درێت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كۆمپانیاكه‌ بیانیش بێت، ئه‌م یاسایه‌ له‌هه‌موو وڵاتێكیشدا هه‌یه‌".
ئۆتۆمبیلی زۆر
سه‌باره‌ت به‌ هاتنی‌ ئۆتۆمبێلی زۆر و زیاد له‌پێویست بۆ كوردستان، ئیبراهیم عه‌زیز ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كرد، "له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دانین كه‌ ئۆتۆمبێل به‌ لێشاو دێته‌ ناو كوردستان و پێویسته‌ سنوورێك بۆ هاتنی‌ ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی‌ ئۆتۆمبێل دابنرێت"، بۆیه‌ وتی: "وه‌كو وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌ به‌رده‌وامین له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان بۆ ئه‌وه‌ی‌ هێنانی‌ ئۆتۆمبێل له‌ چوارچێوه‌ی‌ یاسادا بێت و سنوورێكی‌ بۆ دابنرێت، باس له‌وه‌ش كراوه‌ كه‌ هاتنی‌ ئۆتۆمبێل له‌ ڕێگای‌ وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی و پیشه‌سازیه‌وه‌ بێت"، وتیشی: "هه‌وڵی‌ جدی‌ ده‌ده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ هێنانی ئۆتۆمبێل بكه‌وێته‌سه‌ر وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌، دڵنیاشین له‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ ئاینده‌دا ئه‌و كێشانه‌ چاره‌سه‌ر ده‌بێت و ڕێنمایی‌ بۆ داده‌نرێت و چاودێری‌ هێنانی‌ ده‌كرێت"، هه‌روه‌ك ئه‌و باسیكرد كه‌ ئێستا ئه‌و ئۆتۆمبێلانه‌ی‌ كه‌ دێنه‌ كوردستان زۆربه‌یان كێشه‌یان هه‌یه‌ و له‌ ڕووی‌ ژینگه‌پاریزییه‌وه‌ و جۆره‌كانیانیشیان باش نین و ده‌بێت سنوورێك بۆ ئه‌و كێشانه‌ دابنرێت".
ته‌كنۆلۆژیای زانیاری
هه‌روه‌ك ده‌رباره‌ی‌ به‌كارهێنانی‌ ته‌كنه‌لۆژیای‌ زانیاری‌ له‌ بواری‌ پیشه‌سازی‌ و بازرگانیدا، حسێن چه‌له‌بی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گه‌شه‌پێدانی‌ بواری‌ IT ئه‌وه‌ی‌ خسته‌ڕوو، كه‌ له‌ هه‌موو بوارێكدا ده‌توانرێت (ئای تی) به‌كاربهێنرێت و زۆر پێویسته‌ وه‌كو سیستمی‌ ئه‌لیكترۆنی‌ IT ڕۆڵی‌ هه‌بێت له‌ یارمه‌تیدانی‌ كاره‌كانی‌ بازرگانی‌، ئێستا چه‌ند پڕۆژه‌یه‌كمان له‌به‌ر ده‌ستدایه‌ بۆ نموونه‌ له‌ دروستكردنی‌ بینای نوێی وه‌زاره‌تدا نێتۆرك داده‌نێین، له‌لایه‌كی‌ تر هه‌موو تۆماره‌كانمان به‌ شێوه‌ی‌ كاغه‌زه‌، ئه‌مه‌ش گه‌ڕان و كاره‌كان زۆر گران ده‌كات، بۆ ئه‌وه‌ش له‌ هه‌وڵداین كه‌ سه‌رجه‌م فایله‌كان بكه‌ینه‌ داتابه‌یس، ئه‌و به‌ڵێنیدا له‌ داهاتوودا كاره‌كان به‌شێوه‌ی‌ IT به‌ڕێوه‌بچێت و هاوڵاتیان له‌ ماڵه‌وه‌ له‌ ڕێگای‌ ئینته‌رنێت بزانن كاره‌كانیان له‌م وه‌زاره‌ته‌ گه‌یشتۆته‌ كوێ‌.


هاتنی كۆمپانیا
ده‌رباره‌ی‌ هاتنی‌ كۆمپانیاكان بۆ هه‌رێمی كوردستان، دڵزار ئیسماعیل به‌ڕێوه‌به‌ری‌ تۆماری‌ كۆمپانیاكان سه‌ر به‌ وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌ هێمای به‌وه‌دا ئه‌و كۆمپانیا بیانیانه‌ی‌ كه‌ دێنه‌ كوردستان حه‌ز ده‌كه‌ن كار بكه‌ن، به‌تایبه‌ت له‌چاو شاره‌كانی تری عیراق، ئێمه‌ش ده‌بێت ئاسانكاریان بۆ بكه‌ین و یاسا و ڕێنماییان بۆ ده‌ربكه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌ كوردستان كار بكه‌ن، وتیشی: "ئه‌گه‌ر كۆمپانیاكان دڵنیا نه‌بن تا نزیكه‌ی‌ بیست ساڵ ده‌توانن كار بكه‌ن، ئه‌وا به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئاماده‌ نابن بێنه‌ كوردستان و سامانی‌ خۆیان به‌گه‌ڕ بخه‌ن، گرنگیش نییه‌ كه‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ كه‌ دێنه‌ كوردستان به‌ ته‌نها كار ده‌كه‌ن یاخود له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكانی‌ ئێمه‌ كار ده‌كه‌ن".

تێبینی/ ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ 21/10/2010 له‌ ڕۆژنامه‌ی ئاسۆ بڵاو كراوه‌ته‌وه‌. 

ده‌رمان له‌ كوردستان گران ده‌بێت و سه‌ندیكاش چاودێری ناكات


هه‌ولێر - محه‌مه‌د كه‌مال
نرخی‌ ده‌رمان له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان تادێت به‌رزده‌بێته‌وه‌ و به‌پێی‌ یاسای‌ ده‌رمانخانه‌كان ده‌بێت به‌ ڕێژه‌ی‌ 30% قازانج بخرێته‌سه‌ر ده‌رمانه‌كان، به‌ڵام زۆرێك له‌ ده‌رمانخانه‌كان زۆر له‌م ڕێژه‌یه‌ زیاتر ده‌رمان به‌ هاوڵاتیان ده‌فرۆشن، بۆیه‌ بێزاری‌ خۆیان ده‌رده‌بڕن و خاوه‌ن ده‌رمانخانه‌كانیش هۆكاری‌ گرانی‌ ده‌رمان ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ نه‌بوونی‌ چاودێری‌ له‌لایه‌ن سه‌ندیكای‌ ده‌رمانسازانه‌وه‌، سه‌ندیكاكه‌ش ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ "سه‌باره‌ت به‌ نرخی‌ ده‌رمان هیچ یاساسه‌ك نییه‌".

مه‌سعود قاسم ته‌مه‌ن 23 ساڵ خه‌ریكی‌ كڕینی‌ ده‌رمان بوو، بێزاری‌ خۆی‌ له‌ گرانی‌ ده‌رمان ده‌ربڕی‌ و وتی‌: "نرخی‌ ده‌رمان زۆر گرانبووه‌ و تادێت گرانتریش ده‌بێت"، بۆیه‌ وتی: "ئه‌گه‌ر وابڕوات نه‌خۆشیش بكه‌وین ده‌بێ‌ چاوه‌ڕی‌ بكه‌ین به‌ سروشتی‌ خۆمان چاكبینه‌وه‌ و نه‌توانین سه‌ردانی‌ نه‌خۆشخانه‌كان بكه‌ین" هیواشی‌ خواست كه‌ لایه‌نی‌ به‌رپرس چاره‌سه‌رێك بۆ ئه‌م كێشه‌یه‌ بدۆزنه‌وه‌.
ئیدریس ئیبراهیم ته‌مه‌ن 25 ساڵ له‌ شه‌قامی‌ پزیشكان ده‌رمانی‌ بۆ دایكه‌ نه‌خۆشه‌كه‌ی‌ ده‌كڕی‌ ، وتی‌: "نرخی‌ زۆر به‌رزبۆته‌وه‌ و بێزاری كردوین، باجه‌كه‌شی‌ ته‌نها خه‌ڵكی‌ هه‌ژار ده‌یدات"، ئیدریس باسی‌ له‌ بێویژدانی‌ ده‌رمانخانه‌كان كردوو ده‌ڵێت: "ده‌رمانخانه‌كان هیچ چاودێریه‌كیان له‌سه‌ر نییه‌، چونكه‌ یه‌كجۆر ده‌رمان له‌ هه‌ر ده‌رمانخانه‌یه‌ك به‌ نرخێك ده‌فرۆشرێت، به‌ڵام ده‌بێ‌ خاوه‌نی‌ ده‌رمانخانه‌كانیش ویژدانیان هه‌بێت و ڕه‌چاوی‌ مرۆڤایه‌تی‌ بكه‌ن له‌ دانانی‌ نرخ"، بۆیه‌ ئه‌م هاوڵاتییه‌ ئه‌ركی هاونرخی بۆ وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی و سه‌ندیكا گێڕایه‌وه‌.
دكتۆر هیوا ئه‌حمه‌د له‌ شه‌قامی‌ پزیشكان له‌ هه‌ولێر ده‌رمانخانه‌ی هه‌یه‌ و باسی‌ له‌ نرخ كرد كه‌ به‌گشتی‌ له‌ جیهان ده‌كرێته‌ دوو جۆر و په‌یوه‌ندیان به‌ سیستمی‌ ئابووری‌ خودی‌ وڵاته‌كه‌وه‌ هه‌یه‌، بۆیه‌ وتی: "له‌ سیستمی‌ سۆشیالیستی‌ جاراندا، نرخ به‌گشتی‌ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌ دیاریده‌كرا، له‌ سیستمی‌ سه‌رمایه‌داریشدا، نرخ ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر كێبڕكێ"، به‌ڵام دكتۆر هیوا وتی‌: "گرانی‌ ده‌رمان له‌ كوردستان سه‌ری‌ له‌ هه‌موو لایه‌ك شێواندووه‌، هه‌ر كه‌سێك به‌ ئاره‌زووی‌ خۆی‌ نرخ داده‌نێت، كه‌ ته‌نها هاوڵاتی‌ باجه‌كه‌ی ده‌دات".
ئه‌و گرانی‌ نرخی ده‌رمانی‌ گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ دوو هۆكار و وتی‌: "نه‌بوونی‌ چاودێری‌ له‌سه‌ر نرخ یه‌كێكه‌ له‌و هۆكاره‌كان، كه‌ ئه‌ركی سه‌ندیكای‌ ده‌رمانفرۆشانه‌، هۆكارێكی‌ تر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بازرگانه‌كان، ده‌رمان له‌ ده‌ره‌وه‌ دێنن به‌ ئاره‌زووی‌ خۆیان نرخی‌ له‌سه‌ر داده‌نێن".
كارگه‌ی‌ ئاوامیدیكا كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ له‌ كوردستان ده‌ستی‌ به‌ كاره‌كانی‌ كردووه‌ و چه‌ندین جۆری‌ ده‌رمان به‌رهه‌مدێنێت، به‌ڵام دكتۆر هیوا پێیوایه‌ تاكو ئێستا ئه‌م ده‌رمانخانه‌یه‌ نه‌كه‌وتۆته‌ سه‌رپێ‌ و ژماره‌ی‌ ده‌رمانه‌كانیان زۆر كه‌مه‌ نه‌بۆته‌ هۆی‌ دابه‌زاندنی‌ نرخی‌ ده‌رمان له‌ كوردستان.
سالار قادر خاوه‌نی‌ كۆگای‌ قه‌ندیل بۆ ده‌رمان له‌ هه‌ولێر، وتی‌: "به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ گرانی‌ ده‌رمان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نه‌بوونی‌ چاودێری‌ له‌لایه‌ن ده‌زگایه‌كه‌وه‌، كه‌ زۆر كۆمپانیا ده‌بنه‌ وه‌كیلی‌ جۆره‌ ده‌رمانێك و ده‌یهێننه‌ كوردستان به‌ ئاره‌زووی‌ خۆیان نرخی‌ بۆ داده‌نێن".
سالار پێیوایه‌ كه‌ چاره‌سه‌ر له‌لای‌ سه‌ندیكای‌ ده‌رمانسازانه‌ و ده‌بێ‌ چاودێری‌ ته‌واوی‌ كۆمپانیاكان بكات كه‌ نه‌هێڵێت به‌ته‌نها ببنه‌ وه‌كیلی‌ جۆره‌ ده‌رمانێك و بۆ ئه‌وه‌ی‌ جۆره‌ كێبڕكێیه‌ك دروست ببێت و ببێته‌ هۆی‌ دابه‌زاندنی‌ نرخی‌ ده‌رمان".
ئه‌حمه‌د سه‌لیم یاریده‌ده‌ری‌ پزیشكه‌ و خاوه‌نی‌ ده‌رمانخانه‌یه‌ له‌ شه‌قامی‌ پزیشكان له‌ هه‌ولێر هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌ گرانی‌ ده‌رمانی‌ گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ "ئێستا زۆرێك له‌ خاوه‌ن بیناكان دكتۆری‌ باش ده‌به‌ن بۆ بیناكان و كرێی‌ بیناكه‌ له‌ دكتۆره‌كان وه‌رناگرن له‌ بڕی‌ ئه‌وه‌ ده‌رمانخانه‌یه‌ك له‌ بیناكه‌ داده‌نێن و نرخی‌ زۆر بۆ ده‌رمانه‌كان داده‌نێن".
ئه‌حمه‌د هۆكارێكی‌ تری‌ گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ نه‌بوونی‌ چاودێری‌ و وتی‌: "به‌پێی‌ یاسا ده‌بێت ده‌رمانخانه‌كان به‌ڕێژه‌ی‌ 30%ی‌ قازانج بۆ ده‌رمانه‌كان دابنێن كه‌ ئه‌وه‌ش ڕێژه‌كی‌ زۆره‌، له‌ هه‌مانكاتدا زۆر له‌ ده‌رمانخانه‌كان به‌ ئاره‌زووی‌ خۆیان نرخی‌ بۆ داده‌نێن و ڕێژه‌ی‌ قازانجه‌كه‌ زۆرجار بۆ 60% ده‌ڕوات، كه‌ ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نه‌بوونی‌ چاودێری‌".
دكتۆر مه‌عاز شیت سه‌رۆكی‌ سه‌ندیكای‌ ده‌رمانسازان لقی‌ هه‌ولێر سه‌باره‌ت به‌ یاسایه‌ك بۆ نرخی‌ ده‌رمان وتی‌: "ده‌رمان گرانه‌، به‌ڵام تائێستا هیچ یاسایه‌ك نییه‌ بۆ نرخ ، به‌ڵام ڕێنمایمان داوه‌ته‌ په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ڕێنماییانه‌ مساده‌قه‌ بكه‌نه‌وه‌، تاكو بتوانین كۆنتڕۆڵی‌ نرخی‌ ده‌رمان بكه‌ین".
سه‌باره‌ت به‌ كۆمپانیایانه‌ی‌ كه‌ ده‌رمان ده‌هێنن دكتۆر مه‌عاز وتی‌: "ئه‌و كۆمپانیایانه‌ ژماره‌یان زۆره‌ و هه‌ر كۆمپانیا و به‌ نرخێك ده‌رمان ده‌هێنیت، به‌ڵام ئه‌وه‌ی‌ له‌لای‌ ئێمه‌ گرنگه‌ ده‌بێت ده‌رمانه‌كان له‌ كوالیتی‌ كۆنتڕۆڵ ده‌ربچێت، ئینجا ده‌توانن ده‌رمانه‌كان بهێنن".
سه‌رۆكی‌ سه‌ندیكای‌ ده‌رمانسازان لقی‌ هه‌ولێر وتیشی‌: "چاوه‌ڕێی‌ په‌رله‌مان ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ پشتگیریمان بكه‌ن بۆ جێبه‌جێكردنی‌ ڕێنماییه‌كانی‌ نرخی‌ ده‌رمان بۆئه‌وه‌ی‌ بتوانین كۆنتڕۆڵی‌ نرخی‌ ده‌رمان بكه‌ین و سزای‌ سه‌رپێچیكاران بده‌ین".

تێبینی/ ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ 23/11/2010 له‌ رۆژنامه‌ی ئاسۆ بڵاوكراوه‌ته‌وه‌. 



لاپتۆپ هاورێیه‌كی‌ ئه‌لكترۆنی‌ مرۆڤ

هه‌ولێر - محه‌مه‌د كه‌مال
پێشكه‌وتنی‌ ته‌كنه‌لۆژیا له‌ماوه‌یه‌كی‌ كه‌مدا باڵی‌ به‌سه‌ر زۆربه‌ی‌ ناوچه‌ و كێشوه‌ره‌كاندا كێشا، به‌كارهێنانی‌ ڕوونتر بڵین كۆمپیوته‌ر جیهانی‌ داپۆشی‌. كوردستانیش یه‌كێكه‌ له‌و ناوچانه‌ی‌ كه‌ به‌كارهێنانی‌ كۆمپیوته‌ر له‌لایه‌ن به‌كارهێنه‌رانی‌ ڕۆژ به‌ڕۆژ له‌ زیادبووندایه‌. تا ئه‌و ئه‌ندازه‌ی‌ بۆته‌ مۆدیل و لاساییكردنه‌وه‌ له‌لای لاوان و چین و توێژه‌كان ده‌بینرێت.

هاوڕێیه‌كی نوێ
ڕاژان كاكه‌ حه‌مه‌ ته‌مه‌نی‌ 22 ساڵ و قوتابی‌ په‌یمانگایه‌ سه‌باره‌ت به‌ پێویستی‌ لاپتۆپ وتی‌: "من پێویستییه‌كی‌ زۆرم به‌ لاپتۆپ هه‌یه‌ بۆ ڕاییكردنی‌ كاره‌كانی‌ ڕۆژانه‌م، زۆربه‌ی‌ كات له‌سه‌ر لاپتۆپه‌كه‌مم و تا ڕاده‌یه‌ك خوم پێوه‌ گرتووه‌ و بووه‌ به‌ هاوڕێم".
ڕابه‌ر حه‌سه‌ن ته‌مه‌نی‌ 24 ساڵ و قوتابی كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ به‌كارهێنه‌رانی‌ لاپتۆپ وتی‌: "من كاته‌ فه‌راغه‌كانی‌ ڕۆژانه‌م له‌سه‌ر لاپتۆپ به‌سه‌رده‌به‌م، به‌رده‌وام هه‌وڵی‌ ده‌ستخستنی‌ زانیاری‌ نوێ ده‌ده‌م".

لاپتۆپ
هیوا عه‌بدول نافیع ته‌مه‌نی‌ 23 ساڵ خاوه‌نی‌ پێشانگا بۆ فرۆشتنی‌ كۆمپیوته‌ر سه‌باره‌ت به‌ جۆره‌كانی‌ لاپتۆپ وتی‌: "لاپتۆپ زۆر جۆری‌ هه‌یه‌، ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ له‌ كوردستان زۆر باون بریتین له‌ (dell, hp, sony, acer, compact, hasse).
سه‌باره‌ت به‌ كوالێتی‌ لاپتۆپه‌كان و ئه‌و وڵاتانه‌ی‌ كه‌ لێوه‌یان دێ وتی‌: "90% لاپتۆپه‌كان له‌ وڵاتی‌ چینه‌وه‌ دێن و كوالێتییه‌كه‌یان تا ڕاده‌یه‌ك باشه‌، به‌ڵام هه‌ندێكیان جۆره‌كه‌یان خراپه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دواكاری‌ زۆریان له‌سه‌ره‌"، ئه‌وه‌شی‌ وت: "گه‌نجان زیاتر ئاره‌زووی‌ لاپتۆپ ده‌كه‌ن نه‌وه‌ك دیسكتۆپ له‌به‌ر چه‌ند هۆكارێك وه‌ك، لاسایی‌ كردنه‌وه‌، هه‌رزانبوونی‌ نرخی‌ لاپتۆپ له‌ چاو ساڵانی‌ پێشوو، هه‌بوونی‌ قیست له‌ فرۆشتنی‌ لاپتۆپ، بچووكی‌ قه‌باره‌كه‌ی‌ كه‌ بۆ هه‌ڵگرتن و گواستنه‌وه‌ زۆر ئاسانه‌" .

لاپتۆپی كچانه‌
هیوا سه‌باره‌ت به‌ جیاوازی‌ نێوان لاپتۆپی‌ كچانه‌ و كوڕانه‌ وتی‌: "تائێستا هیچ پێوه‌رێك نییه‌ بۆ جیاكردنه‌وه‌ی‌ لاپتۆپی‌ كوڕانه‌ و كچانه‌، ته‌نها ڕه‌نگ نه‌بێت، به‌ڵام ئه‌ویش گرنگییه‌كی‌ زۆری‌ پێنادرێت، چونكه‌ زۆر كوڕ هه‌ن لاپتۆپی‌ ڕه‌نگاوڕه‌نگ ده‌كڕن و زۆر كچیش هه‌ن ڕه‌نگی‌ ڕه‌شی‌ كوڕانه‌ ده‌كڕن".
نرخی‌ لاپتۆپه‌كانیشی‌ وا باسیكرد "نرخی‌ لاپتۆپ زۆر هه‌رزان بووه‌، ئه‌و لاپتۆپه‌ی‌ ئێستا به‌ 700 دۆلار ده‌یكڕی‌ پێشتر به‌ 1400 دۆلار بوو، به‌گشتی‌ ئه‌و لاپتۆپانه‌ی‌ كه‌ بۆ كاری‌ ئاسایی‌ ده‌گونجێن نرخیان له‌نێوان 400 تا 1000 دۆلاره‌، لاپتۆپیش هه‌یه‌ كوالێتی‌ به‌رزه‌ و مواسه‌فاتی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌ نرخه‌كه‌ی‌ ده‌گاته‌ 5000 دۆلار".

ئاڵوده‌بوون به‌ كۆمپیوته‌ر
سارا شێرزاد ته‌مه‌ن 20 ساڵ كه‌ قوتابی‌ په‌یمانگایه‌ و ڕۆژانه‌ لاپتۆپ به‌كارده‌هێنێت وتی‌: "من ڕۆژانه‌ پێویستیم به‌ لاپتۆپه‌كه‌مه‌ و ئه‌و كاتانه‌ی‌ كه‌ پێویستیم پێی‌ هه‌بێت به‌كاری‌ ده‌هێنم"، ئه‌وه‌شی‌ وت: "ئه‌وكاتانه‌ی‌ كه‌ لێی‌ دوور ده‌كه‌ومه‌وه‌ حه‌زده‌كه‌م دووباره‌ بگه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ به‌كارهێنانی‌".
ڕه‌وه‌ند عومه‌ر ته‌مه‌ن 23 ساڵ قوتابی‌ به‌شی‌ (ئای‌ تی)ه‌ له‌ كۆلێژ و یه‌كێكه‌ له‌ ئاڵوده‌بووان به‌ كۆمپیوته‌ر وتی‌: "من به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ كۆلێژ له‌ به‌شی‌ (ئای‌ تی)م، پێویستی‌ زۆرم به‌ لاپتۆپ ده‌بێت، به‌ڵام له‌هه‌مانكاتدا ئه‌و كاتانه‌ی‌ كه‌ پێویستیشم پێی نییه‌ له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ر ده‌مێنمه‌وه‌، چونكه‌ زۆر عاشقی‌ به‌كارهێنانی‌ بوومه‌ و ڕۆژانه‌ نزیكه‌ی‌ 10 بۆ 15 كاتژمێر كۆمپیوته‌ر به‌كارده‌هێنم".

نه‌خۆشی ده‌روونی
دكتۆر ڕێدار محه‌مه‌د ئه‌مین پسپۆڕی‌ ده‌روونی‌ باسی‌ له‌ نیشانه‌كانی‌ ئاڵوده‌بوون به‌ كۆمپیوته‌ر و ئه‌نته‌رنێت كرد و وتی‌: "یه‌ك له‌ نیشانه‌كان ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ كۆمپیوته‌ر و ئه‌نته‌رنێت به‌كارده‌هێنن هه‌ر چه‌ندێك به‌دیاریه‌وه‌ بێت حه‌ز ده‌كات زیاتر به‌كاری‌ بهێنێت و ژماره‌ی‌ كاتژمێره‌كانی‌ به‌كارهێنانی‌ زیاتر بكات، دووه‌میان به‌كارهێنه‌ر به‌رده‌وام بیر و هۆشی‌ له‌لای‌ كۆمپیوته‌ره‌كه‌یه‌تی‌ و هه‌میشه‌ له‌ ڕاستییه‌كانی‌ ڕۆژانه‌ی‌ دوور ده‌كه‌وێته‌وه‌ و تێكه‌ڵ به‌ لاپتۆپه‌كه‌ی‌ ده‌بێت، سێیه‌میان زۆرجار حه‌ز ده‌كا ده‌ست به‌رداری‌ كۆمپیوته‌ره‌كه‌ی‌ بێت، به‌ڵام تووشی‌ دڵه‌ڕاوكێ و دوودڵی‌ ده‌بێت و ناتوانێت ده‌ستبه‌رداری‌ بێت، چواره‌میان زۆرجار زۆر به‌كارهێنه‌ر ده‌ستبه‌رداری‌ هاوڕێكانی‌ ده‌بێت و په‌یوه‌ندی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ زۆر لاوازده‌بێت، به‌هۆی‌ زیاد نزیكبوونه‌وه‌ له‌ كۆمپیوته‌ره‌كه‌ی‌".
پسپۆڕه‌ ده‌روونییه‌كه‌ باسی‌ له‌ زیانه‌كانی‌ ئاڵوده‌بوون به‌ كۆمپیته‌ر و ئه‌نته‌رنێت كرد و وتی‌: "ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و خاڵانه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ باسمانكرد له‌ كه‌سێك به‌دیكرا، ئه‌وا ئه‌گه‌ری‌ هه‌یه‌ تووشی‌ نه‌خۆشی‌ دڵه‌ڕاوكێ و خه‌مۆكی‌ و چه‌ندێن نه‌خۆشی‌ تر بێت، له‌هه‌مانكات ئاڵوده‌بوون خۆی‌ له‌خۆیدا نه‌خۆشییه‌كی‌ كوشنده‌یه‌".

تێبینی/ ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ २०/९/2010 له‌ رۆژنامه‌ی ئاسۆ بڵاه‌بۆته‌وه‌.








 

"ناتوانین به‌بێ ئاگاداری حكومه‌ت، گۆڕی به‌كۆمه‌ڵ هه‌ڵبده‌ینه‌وه‌"



هه‌ولێر - بۆتان شێروانی‌ و محه‌مه‌د كه‌مال
گه‌لی‌ كورد یه‌كێك له‌ نه‌ته‌وه‌ سته‌مدیده‌كانی‌ جیهان و كیمیابارانكراوه‌ و جینیۆسایدی‌ نه‌ژادی‌ و قڕكردنی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌به‌رامبه‌ری ئه‌نجامدراوه‌، له‌لایه‌ن ڕژێمی‌ به‌عسی‌ له‌ناوچووه‌وه‌، دكتۆر یاسین كه‌ریم به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌یمانگای‌ دادوه‌ری‌ كوردستان له‌ دیمانیه‌كی‌ تایبه‌ت به‌ ڕۆژنامه‌ی ئاسۆدا قسه‌ له‌سه‌ر به‌جینوسایدناساندنی كیمیاباران و ئه‌نفال ده‌كات، هه‌روه‌ك ئاماژه‌ده‌دات به‌ میكانیزم و گرنگی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان له‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ و چۆنیه‌تی‌ هێنانه‌وه‌ی ڕووفاتی‌ ڕۆڵه‌كانی‌ كورد بۆ زێدی‌ باووباپیرانیان.
(276) گۆڕی به‌كۆمه‌ڵ
دكتۆر یاسین ئاماژه‌ی‌ به‌ ژماره‌ی گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان له‌ عیراق ده‌كات و ده‌ڵێت: "هه‌تا دوای‌ ئازادكردنی‌ عیراق ئه‌و گۆڕانه‌ی‌ دۆزرابوونه‌وه‌ كه‌ كوردی‌ تیابوو 276 گۆڕبوون، به‌ڵام دوای‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ زۆر گۆڕی‌ به‌ كۆمه‌ڵی‌ تر دۆزراونه‌ته‌وه‌ له‌ (دهۆك، سلێمانی‌، خانه‌قین، كه‌ركوك، چوارقوڕنه‌) و زۆر شوێنی‌ تریش كه‌ ئێستا ڕێژه‌كه‌ له‌وه‌ زیاتر بووه‌، كه‌ هه‌مووی‌ گۆڕی‌ به‌كۆمه‌ڵی‌ كورده‌ كه‌ زینده‌به‌چاڵ كراون".
ئه‌وه‌شی‌ وت: "له‌دوای‌ ئازادكردنی‌ عیراق لیژنه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت پێكهات بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان كه‌ ئه‌و كات له‌گه‌ڵ دكتۆر محه‌مه‌د ئیحسان وه‌زیری‌ مافی‌ مرۆڤ و ئه‌مریكا له‌ باشووری‌ عیراق ده‌ستمان كرد به‌ گه‌ڕان و دۆزینه‌وه‌ی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان و دیاریكردنی‌ شوێنی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان به‌ ئامێری‌ (GPS) و هه‌ریه‌كه‌ له‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان ژماره‌ی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌، ڕاپۆرتێكمان تایبه‌ت به‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان هه‌یه‌ به‌ چوار زمان نووسراوه‌ كه‌ شوێنی‌ هه‌موو گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان زۆر به‌وردی‌ دیاریكراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ شوێنه‌كان ون نه‌بێت".


سه‌لماندنی جینۆساید
ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕوو، ته‌نها به‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕه‌كان ده‌زانرێت كه‌ ئه‌م گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌ هی‌ كورده‌ یاخود هی‌ هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ تره‌ و هه‌ندێكجار پشت ده‌به‌سترێت به‌ شایه‌ده‌كان و ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ كاریان كردووه‌ له‌م شوێنانه‌، له‌هه‌مانكاتدا ته‌نها هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕه‌كان گرنگ نییه‌ گرنگتر ئه‌وه‌یه‌ بیسه‌لمێنین كه‌ كورد جینۆساید كراوه‌ و به‌ڵگه‌كان به‌ زانستی‌ پێشكه‌ش بكه‌ین، ئه‌گه‌ر وا نه‌كه‌ین ناتوانین پیشانی‌ هه‌موو جیهان بده‌ین كه‌ كورد جینۆساید كراوه‌، وتیشی: "ئه‌و ئێسك و پروسكانه‌ی‌ كه‌ له‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان ده‌دۆزرێته‌وه‌، ده‌هێندرێته‌وه‌ شوێنی‌ تایبه‌ت تاكو پشكنینی‌ بۆ بكرێت و ئێسكه‌ تێكه‌ڵه‌كان له‌یه‌كتر جیابكرێته‌وه‌ و ته‌مه‌ن و باڵایان دیاری‌ بكرێت و هۆكاری‌ مردنیان ئاشكرا بكرێت".


كارتێك بۆ ده‌وڵه‌ت
یاسین كه‌ریم ئه‌وه‌شی‌ وت: "هه‌موو كارته‌كانمان ته‌واو بووه‌ بۆ دروستكردنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌، ته‌نها كارت مابێت بۆ هه‌وڵدان بۆ دروستكردنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌ به‌ جینۆساید ناساندنی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كانه‌، چونكه‌ ئه‌و كارته‌ بۆ به‌ ده‌وڵه‌تیبوونی‌ كورد زۆر گرنگه‌".
ده‌رباره‌ی‌ پیلانی هێنانه‌وه‌ی‌ ئێسك و پروسكی‌ جینۆسایدكراوانی‌ كورد، به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌یمانگا ئه‌وه‌شی‌ ئاشكراكرد، ئه‌م 276 گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌ی‌ كه‌ باسمان كرد ڕێژه‌ی‌ 95% گۆڕه‌كان ده‌كه‌وێته‌ باشووری‌ عیراق، كاره‌كانی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان و هێنانه‌وه‌ی‌ ئێسك و پروسكی‌ ئه‌م گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵانه‌ ته‌نها خۆم ئه‌نجامی‌ ده‌ده‌م و ده‌یانهێنمه‌وه‌ كوردستان، كاركردن ئاسان نییه‌ له‌ باشووری‌ عیراقدا، بۆیه‌ ده‌بێت پێداویستی دابینبكرێت، ئه‌م پێداویستیه‌ ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆی‌ حكومه‌ت، حكومه‌تی كوردستانیش تاوانی نییه‌ ئه‌گه‌ر كه‌مێك دوابكه‌وێت، چونكه‌ حكومه‌تی‌ عیراقی‌ گرفته‌ بۆ كۆمه‌ڵێك شت، یه‌كێك له‌وانه‌، ده‌ڵێت نابێت هیچ گۆڕێكی‌ به‌كۆمه‌ڵ هه‌ڵبدرێته‌وه‌ به‌ پێی‌ به‌ندێكی‌ په‌رله‌مانی‌ عیراق تاكو وه‌زاره‌تی‌ مافی‌ مرۆڤ بڕیاری‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ نه‌دات، ئه‌وان ئه‌زانن كه‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كانی‌ عیراق چه‌ند گۆڕێك نه‌بێت كه‌ گۆڕی به‌كۆمه‌ڵی‌ شیعه‌كانه‌ ئه‌وانی‌ تر هه‌مووی‌ گۆڕی‌ به‌ كۆمه‌ڵی‌ كورده‌". ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد، هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان زۆر كه‌س هه‌ن قسه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌كه‌ن، به‌ڵام هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕی‌ به‌كۆمه‌ڵ ئاسان نییه‌، زانستێكی‌ تایبه‌ته‌ له‌ هه‌موو زانكۆكانی‌ دونیا ده‌خوێندرێت و ماجستێر و دكتۆرای‌ له‌سه‌ر وه‌رده‌گیرێت".


ناسینه‌وه‌
ده‌رباره‌ی‌ ناسینه‌وه‌ی جینۆسایدكراوی‌ ناوچه‌كان، به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی‌ پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ وتی‌: "هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ هه‌ر گۆڕێكی‌ به‌ كۆمه‌ڵ له‌گه‌ڵ خۆیدا كۆمه‌ڵێك به‌ڵگه‌ ئاشكرا ده‌كات، ناتوانرێت به‌ گۆڕێكی‌ به‌ كۆمه‌ڵی‌ گه‌رمیان یاخود دۆڵی‌ جافایه‌تی‌ بوترێت ئه‌مانه‌ بارزانین، چونكه‌ جلوبه‌رگه‌كانیان یه‌كێكه‌ له‌ شایه‌تحاڵه‌كانیان و زۆربه‌یان ناسنامه‌یان له‌گیرفاندایه‌، ڕوونیشه‌ كه‌ بارزانییه‌كان یه‌كه‌م كۆمه‌ڵبوون كه‌ له‌ ساڵی‌ 1983، زینده‌به‌چاڵكراون و براونه‌ته‌ ناوچه‌ی (بوصه‌یه‌) له‌ باشووری‌ عیراق نزیك دیوانییه‌"، وتیشی: "لای‌ ئێمه‌ ئه‌مانه‌ گرنگ نین، له‌ هه‌مووی‌ گرنگتر 182000 كورد ونبووه‌ و زینده‌به‌چاڵكراون".


ئامێرێكی گران
سه‌باره‌ت به‌ پیشكنینی‌ DNA، ئه‌وه‌ی‌ وت: "تائێستا ئامێری‌ پشكنینی‌ DNAمان نییه‌، بۆ پشكنینی‌ ئه‌و ئێسك و پروسكانه‌ی‌ كه‌ له‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان ده‌رده‌هێنرێن، چونكه‌ نرخی‌ ئه‌م ئامێره‌ زۆره‌ و زۆرجار داوامان له‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ دابینی بكات، به‌ڵام ئامێری‌ پشكنینی‌ DNA له‌ به‌غدا هه‌یه‌ و ئه‌گه‌ر پێویستیمان پێبێت هاوكاریمان ده‌كه‌ن". ته‌ئكیدیشیكرده‌وه‌ ئه‌گه‌ر ئامێری‌ پشكنینی‌ DNA دابینبكرێت، ئه‌وا به‌ وه‌رگرتنی‌ نموونه‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ ماونه‌ته‌وه‌ له‌ كه‌سوكاری‌ ئه‌نفال، ده‌توانین ئێسك و پروسكه‌كان دیاری‌ بكه‌ین كه‌ كێیه‌ و هی‌ چ بنه‌ماڵه‌یه‌كه‌، به‌ڵام ئه‌مه‌ش كارێكی‌ تاڕاده‌یه‌ك گرانه‌، چونكه‌ ده‌بێت ئه‌م نموونه‌یه‌ به‌راوردی‌ بكه‌ین له‌گه‌ڵ سه‌دان ئێسك تاكو هاوشێوه‌كه‌ی‌ ده‌دۆزرێته‌وه‌".
ئه‌وه‌شی‌ ڕوونكردنه‌وه‌ "نموونه‌ی‌ خوێنی‌ زۆرێك له‌ كه‌سوكاری‌ ئه‌نفاله‌كانمان وه‌رگرتووه‌ له‌ ئه‌گه‌ری‌ هێنانی‌ ئامێری‌ DNA ئه‌وا ده‌توانین ئه‌و گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵانه‌ی‌ كه‌ هێناومانه‌ته‌وه‌ له‌گه‌ڵ خوێنه‌كان جیاوازیان پێ بكه‌ین تاكو ئێسك و پروسكه‌كان بناسرێنه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ زوو زینده‌به‌چاڵكران و له‌ناوچوون تائێستا نه‌دۆزاونه‌ته‌وه‌، ئه‌وا ئه‌گه‌ری‌ دۆزینه‌وه‌ و ناسینه‌وه‌یان گران ده‌بێت، چونكه‌ ده‌بێت نموونه‌ له‌ كه‌سوكاریان وه‌ربگیرێت و له‌وانه‌یه‌ كه‌سوكاری‌ زۆربه‌یان نه‌مابن و مردبن".
هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕ
ئه‌وه‌شی‌ وت: "ئێمه‌ لیژنه‌یه‌كمان هه‌یه‌ له‌ حكومه‌تی‌ عیراقی‌ و به‌ هاوكاری‌ یه‌كتر گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان هه‌ڵده‌ده‌ینه‌وه‌، بۆ نموونه‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕی‌ به‌كۆمه‌ڵی‌ تۆبزاوه‌ به‌ هاوكاری‌ یه‌كتر ده‌ستمانكرد به‌ هه‌ڵدانه‌وه‌یان، تائێستا به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك حزبه‌ سیاسییه‌كان له‌ كوردستان تێكه‌ڵی‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان نه‌بوون و ڕێگرنه‌بوون له‌ كاره‌كانمان كه‌ له‌ ڕاگه‌یاندنه‌كان باسده‌كرێت، به‌ڵام وه‌كو حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ زۆر هاوكاریان كردووین بۆ ئاسانكردنی‌ كاره‌كانمان، زۆر گرنگی‌ به‌ گۆڕی‌ به‌ كۆمه‌ڵ ده‌دات".
ده‌رباره‌ی‌ ڕه‌زامه‌ندی‌ حكومه‌تی‌ عیراق له‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان ئه‌وه‌شی‌ وت: "پێش هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕی‌ به‌كۆمه‌ڵ له‌ هه‌رشوێنێك ده‌بێت وه‌زاره‌تی‌ مافی‌ مرۆڤی‌ حكومه‌تی‌ عیراقی‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ر بدات ئه‌مه‌ش به‌هۆی‌ بڕیارێكی‌ په‌رله‌مانی‌ عیراقی‌ ئه‌مه‌ش كێشه‌مان بۆ دروست ده‌كات و ئه‌م بڕیاره‌مان پێ‌ هه‌ڵه‌یه‌، بۆیه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین له‌ په‌رله‌مانی‌ ئاینده‌ ئه‌و بڕیاره‌ پێداچوونه‌وه‌ی‌ بۆ بكرێت".

تێبینی/ له‌ 30/11/2010 له‌ ڕۆژنامه‌ی ئاسۆ بڵاو كراوه‌ته‌وه.

‌ 






الثلاثاء، 14 ديسمبر 2010

رێكخراوى IREX خولێك له‌ژێر ناونیشانى میدیاى نوێ ده‌كاته‌وه‌


رێكخراوى IREX ى نێوده‌وڵه‌تى له‌ درێژه‌ى كار و چالاكیه‌كانى هاستا به‌ كردنه‌وه‌ى خولێكى راهێنان به‌ ناونیشانى (میدیاى نوێ) بۆ قوتابیانى په‌یمانگاى ته‌كنیكى هه‌ولێر كه‌ ژماره‌ى به‌ژداربوان له‌ خوله‌كه‌ 14 قوتابى بوون، و له‌ 3 رۆژى خوله‌كه‌شدا باس له‌ گرینگى میدیاى نوێ و رۆڵى له‌ پێشكه‌وتنى كۆمه‌ڵگادا كرا.
رێكخراوى IREXى نێوده‌وڵه‌تى كه‌ به‌رده‌وام خولى راهێنانى جۆراوجۆر بۆ رۆژنامه‌نووسان ده‌كاته‌وه‌، ئه‌مجاره‌ش خولێكى راهێنانى بۆ قوتابیانى په‌یمانگاى ته‌كنیكى هه‌ولێر به‌شى راگه‌یاندن به‌ هه‌ردوو لقى TVو رادیۆ و رۆژنامه‌ كرده‌وه‌‌، خوله‌كه‌ به‌ ناونیشانى (میدیاى نوێ) بوو، سه‌ره‌تاى خوله‌كه‌ باس له‌و ئامرازانه‌ كرا كه‌ ناوده‌برێن به‌ میدیاى نوێ وه‌كو مۆبایل و سایته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان له‌ نێوانیان (facebook, twitter, gmail, myspace...هتد)، پاشان باس له‌ به‌ره‌و پێشچوونى میدیاى نوێ كرا له‌ وڵاتانى پێشكه‌وتوو كه‌ بووه‌ته‌ هۆكارێك بۆ پێشكه‌وتنیان.
هه‌ر له‌ خوله‌كه‌دا كۆمه‌ڵێك جیاوازى باسكرا له‌نێوان میدیاى نوێ و میدیاى كۆن، كه‌ میدیاى نوێ له‌ هه‌موو روێكه‌وه‌ پێشكه‌وتوو تر و ئازادتر و خێراتره‌ له‌ میدیاى كۆن.
له‌به‌رده‌وامى خوله‌كه‌ به‌ژداربوان فێره‌ چۆنیه‌تى دروست كردنى (weblog) كران كه‌ سوودێكى زۆرى هه‌یه‌ بۆ هه‌ر تاكێك به‌تایبه‌ت رۆژنامه‌نوسان كه‌ تیایدا ده‌توانن بابه‌ت و نوسین و وێنه‌كانیان تێدا بڵاو بكه‌نه‌وه‌.
خوله‌كه‌ سێ رۆژى خایاند و له‌ رێككه‌وتى 13\12\2010 تا 15\12\2010 و رۆژانه‌ له‌ كاتژمێر 9ى به‌یانى تاكو 2ى پاش نیوه‌ڕۆ به‌رده‌وام بوو، له‌كۆتایشدا قوتیابانى به‌ژداربووى خوله‌كه‌ له‌لایه‌ن رێكخراوى ناوبراو بڕوانامه‌ى به‌ژدارى كردنیان وه‌رگرت.

من وه‌ك یه‌كێك له‌ به‌ژداربووانى خوله‌كه‌ زۆر سوودم بینى زۆریش خۆشحاڵبووم كه‌ كۆمه‌ڵێك كه‌سى جوانم ناسى كه‌ یادگاریه‌كانیان له‌یاد ناكرێت، له‌كۆتایشدا هیوادارم ئه‌م جۆره‌ خولانه‌ به‌رده‌وام بێت، به‌ڵكو سوودیان بۆ زۆرترین خه‌ڵك هه‌بێت.


ئه‌ركى په‌رله‌مانتاران نوێنه‌رایه‌تى هاوڵاتیانه‌ له‌ ئاست كێشه‌ و داواكارییه‌كاندا

هه‌ولێر – محه‌مه‌د كه‌مال
جه‌وهه‌رى دیموكراسى له‌ ولاًتێكى ئازاد و سه‌قامگیرى مافى هاوڵاتی بوون، بوونى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌ به‌شێوه‌یه‌كى پاك و دروست و دوور له‌ هه‌موو فشار و مه‌ترسیه‌ك له‌سه‌ر لایه‌نى كه‌مینه‌ و ئۆپۆزسیۆن به‌ ئامانجى دیارى كردنى نوێنه‌رانى هاوڵاتیان به‌ كارتى ده‌نگدانى سه‌ر سه‌ندوقه‌كان.
له‌وه‌ش گرنگتر له‌ كۆمه‌ڵگاى دیموكراسی بوونى ده‌سه‌ڵاتى ته‌واوى په‌رله‌مانه‌ له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتى جێبه‌جێ كار، باشترین خاڵى ته‌واوكاریش بوونى په‌یوه‌ندى به‌هێزى نێوان په‌رله‌مانتاران و هاوڵاتیانه‌ هه‌موو كێشه‌ و ئاریشه‌كانى ئاراسته‌ى نوێنه‌ره‌كانیان ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ى بۆیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن. بۆیه‌ له‌ وڵاتاى پێشكه‌وتوو په‌رله‌مانتاران نووسینگه‌ى تایبه‌تى خۆیان هه‌یه‌ بۆ پێشوازى كردن له‌ جه‌ماوه‌ر و ئاگاداربوونى كێشه‌ و گرفته‌كانى هاوڵاتیان، یاخود په‌رله‌مانتاران خۆیان په‌یوه‌ندى به‌ هاوڵاتیانه‌وه‌ ده‌كه‌ن به‌ هۆكاره‌كانى مۆبایل و ئینته‌رنێت و به‌ستنى كۆڕ و سیمینارو داوا له‌ هاوڵاتیان ده‌كه‌ن كێشه‌ و گرفته‌كانیان بخه‌نه‌ روو.
نوێنه‌رى خه‌ڵك
ئه‌حمه‌د وه‌رتێ ئه‌ندامى په‌رله‌مانى كوردستان له‌ فراكسیۆنى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى ده‌رباره‌ى په‌یوه‌ندى نێوان هاوڵاتیان و په‌رله‌مانتاران ئه‌وه‌ى خسته‌روو" په‌رله‌مانتار نوێنه‌رایه‌تى میلله‌ت ده‌كه‌ن پێویست ده‌كات تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ببن بۆ ئه‌وه‌ى له‌ كێشه‌ و ئاریشه‌كانى خه‌ڵك بگات و بیگه‌یه‌نن به‌ په‌رله‌مان و لیژنه‌كانى په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌ى به‌دواداچوون بۆ كێشه‌كانیان بكرێت و به‌پێى پێویست چاره‌سه‌ر بۆ كێشه‌كان بدۆزێته‌وه‌، تاوه‌كو ئه‌ندام په‌رله‌مان نزیكتربێت له‌خه‌ڵك باشتر ده‌توانێت نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵك بكات، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ تێكه‌ڵاو نه‌بوونى له‌گه‌ڵ خه‌ڵك كاریگه‌رى سلبى ده‌بێت و بۆشایه‌ك دروست ده‌كات له‌نێوان خۆى و خه‌ڵك، وه‌ هاوڵاتیان ده‌بێ له‌وه‌گاداربن كه‌ مافیان به‌سه‌ر ئه‌ندام په‌رله‌مانانه‌وه‌ هه‌یه‌ و په‌رله‌مانتارانیش ئه‌ركیان له‌سه‌ر شانه‌ به‌رامبه‌ر به‌ هاوڵاتیان و ده‌بێ له‌ئاستى ئه‌و متمانه‌یه‌دابن كه‌ خه‌ڵك پێى داون و تێكه‌ڵاوى خه‌ڵك ببن".
له‌لایه‌كى تره‌وه‌ زانا ره‌ئوف ئه‌ندامى په‌رله‌مانى كوردستان له‌ فراكسیۆنى گۆڕان وتى" سروشتى كاركردنى په‌رله‌مانتاران له‌گه‌ڵ هه‌موو كاركردنێكى تر جیاوازه‌ كه‌ بناغه‌ى كارى په‌رله‌مانتار له‌سه‌ر چه‌مكى نوێنه‌رایه‌تى بوون دروست ده‌بێت كه‌ نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵك ده‌كات، به‌تایبه‌تى له‌ هه‌رێمى كوردستاندا كه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌شێوه‌ى بازنه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێت و په‌رله‌مانتار ده‌بێته‌ نوێنه‌رى هه‌موو پارێزگاكان و هه‌موو خه‌ڵكێكه‌"ئه‌وه‌شى وت" هاوڵاتى بۆ ئه‌وه‌ ده‌نگ به‌ په‌رله‌مانتار ئه‌دات كه‌ له‌ماوه‌ى ئه‌و چوار ساڵه‌ بۆ بۆ ئه‌و كاربكات نه‌وه‌ك له‌ په‌رله‌مان گوزارشت له‌ بیروڕاى تایبه‌تى خۆى بكات. بۆیه‌ ده‌بێ په‌رله‌مانتاران هه‌ست به‌ كێشه‌كانى هاوڵاتیان بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى له‌ نزیكه‌وه‌ ئاگادارى كێشه‌كانیان بێ و هه‌وڵى به‌دواداچوون و چاره‌سه‌ریان بۆ بدات".
هاوڕاز شیخ ئه‌حمه‌د ئه‌ندامى په‌رله‌مانى كوردستان له‌ فراكسیۆنى یه‌كگرتوو له‌سه‌ر نوێنه‌رایه‌تى په‌رله‌مانتار و په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ر وتى" په‌رله‌مانتار نوێنه‌رى خه‌ڵكه‌ و جیایه‌ له‌گه‌ڵ هه‌موو كارێكى تر، چونكه‌ جه‌ماوه‌ر ده‌نگت پێده‌ده‌ن، وه‌ په‌رله‌مانتار زیاتر به‌وه‌ كارا ده‌بێت كه‌ تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك بێت و له‌ناو خه‌ڵكدابێت بۆ گوێ گرتن له‌ كێشه‌ و گرفته‌كانى هاوڵاتى و گه‌یاندنى ده‌نگى ئه‌وان به‌ په‌رله‌مان و هه‌وڵى چاره‌سه‌ر كردنى كێشه‌كان و تێكه‌ڵ بوونى په‌رله‌مانتار به‌ خه‌ڵك یه‌كێكه‌ له‌ ئه‌ركه‌ هه‌ره‌ گرینگه‌كانى په‌رله‌مانتار".
تێكه‌ڵ بوون به‌ خه‌ڵك
دكتۆر قه‌یس كاكه‌ تۆفیق مامۆستا له‌ كۆلێژى ئاداب له‌ زانكۆى سۆران سه‌باره‌ت به‌ گرینگى تێكه‌ڵ بوونى په‌رله‌مانتاران و هاوڵاتیان وتى" په‌رله‌مانتاران به‌ده‌نگى خه‌ڵكه‌وه‌ گه‌یشتونه‌ ئه‌و شوێنه‌ و پێویسته‌ به‌ده‌م داواكاریه‌كانى خه‌ڵكه‌وه‌ بێن و تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ببن، چونكه‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان ئه‌ڵقه‌ی په‌یواندیه‌ له‌ نێوان حكومه‌ت و خه‌ڵكه‌" هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى وت" پێویسته‌ به‌لایه‌نى كه‌مه‌وه‌ په‌رله‌مانتاران ئۆفیسى تایبه‌تیان هه‌بێت بۆئه‌وه‌ى خه‌ڵك بتوانێت كێشه‌ و داواكاریه‌كانى خۆى بگه‌یه‌نێت به‌ ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانه‌وه‌ و ئه‌وانیش به‌ده‌م داواكاریه‌كانى هاوڵاتیانه‌وه‌ بێن و ده‌نگى خه‌ڵك بگه‌یه‌نێت به‌ په‌رله‌مان و هه‌وڵى چاره‌سه‌رى كێشه‌ و گرفته‌كانى هاوڵاتیان بدات".
موخلیس ئیسماعیل ته‌مه‌ن 35 ساڵ قوتابى په‌یمانگا وتى" هه‌موومان بینیمان به‌شێك له‌ كاندید كراوان كه‌ خۆیان پاڵاوتبوو بۆ بوون به‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان پێش هه‌ڵبژاردن سه‌ردانى هه‌ندێك شوێنیان ده‌كردوو و تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ده‌بوون بۆ ئه‌وه‌ى هاوڵاتیان ده‌نگى پێبدات، به‌ڵام دواى هه‌ڵبژاردن و بوونى به‌ په‌رله‌مانتار ئه‌م تێكه‌ڵاویه‌ به‌شێوه‌یه‌كى زۆر كه‌مى كرده‌وه‌ و نه‌ما، بۆیه‌ به‌پێویستى ده‌زانم په‌رله‌مانتاران تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ببن و له‌ نزیكه‌وه‌ كێشه‌ و گرفته‌كانى هاوڵاتیان ببینن و هه‌وڵى چاره‌سه‌رى كێشه‌كان بدات".
زانا ره‌ئوف ئه‌ندامه‌كه‌ى فراكسیۆنى گۆرانى ئاماژه‌ى به‌وه‌ كرد" ره‌نگه‌ ئاراسته‌ى تێكه‌ڵاو بوونى په‌رله‌مانتاران له‌گه‌ڵ هاوڵاتیان له‌ په‌رله‌مانتارێكه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مانتارێكى یاخود له‌ فراكسیۆنێكه‌وه‌ بۆ فراكسیۆنێكى تر بگۆڕێت به‌و پێیه‌ى كه‌ په‌رله‌مانتاره‌كه‌ نوسینگه‌ى هه‌بێت خه‌ڵك سه‌ردانى بكات یاخود په‌رله‌مانتار تێكه‌ڵاوى خه‌ڵك ببێت و بچێت له‌نزیكه‌وه‌ خه‌ڵك بدوێنێ" ئاماژه‌ى به‌وه‌ش كرد،تێكه‌ڵاوبوونى په‌رله‌مانتار گرینگێكى زۆرى هه‌یه‌. بۆ نموونه‌ كاتێك په‌رله‌مانتارێك گفتوگۆیه‌ك ده‌كات له‌سه‌ر پرۆژه‌ یاسایه‌ك یاخود له‌كاتى په‌سه‌ند كردنێكدا ده‌بێ ئه‌و گفتوگۆیانه‌ى كه‌ ده‌یكات میزاجى خۆى به‌لاوه‌ بنێت و ده‌بێ گفتوگۆكانى گوزارشت بكات له‌و شتانه‌ى كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ هه‌یه‌، به‌م پێیه‌ش ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانتار بڕواى به‌م بابه‌ته‌ش نه‌بێت ماده‌م راى هاوڵاتیانى له‌سه‌ره‌ ده‌بێ بیگه‌یه‌نێته‌ شوێنى خۆى، چونكه‌ پۆسته‌كه‌ پۆستێكى گشتیه‌".
شوان كابان ئه‌ندامى په‌رله‌مانى كوردستان ده‌رباره‌ى په‌یوه‌ندى نێوان هاوڵاتیان و په‌رله‌مانتاران ئه‌وه‌ى خسته‌روو،" یه‌كێك له‌ ئه‌ركه‌ گرینگه‌كانى په‌رله‌مانتار ئه‌وه‌یه‌ كه‌ تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك بێت و له‌ نزیكه‌وه‌ ئاگادارى كێشه‌كانیان بێت، بۆیه‌ به‌پێویستى ده‌زانم په‌رله‌مانتاران تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ببن، ئه‌م تێكه‌ڵ بوونه‌ش له‌ په‌رله‌مانتارێكه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مانتارێكى تر ده‌گۆرێ به‌گوێره‌ى پابه‌نبوونى به‌ لێژنه‌ و كۆبونه‌وه‌كانى په‌رله‌مان".
هاوڕاز شێخ ئه‌حمه‌د ئه‌ندامه‌كه‌ى فراكسیۆنى یه‌كگرتوو وتی" ئێمه‌ وه‌كو فراكسیۆنى یه‌كگرتوو له‌سه‌ره‌تاى بوونمان به‌ په‌رله‌مانتار به‌رنامه‌مان بۆ ئه‌وه‌ داناوه‌ كه‌ سه‌ردانى هه‌موو ناوچه‌كانى كوردستان بكه‌ین و هه‌وڵ بده‌ین زیاتر تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ببین له‌وه‌ى كه‌ پێش هه‌ڵبژاردن تێكه‌ڵیان ببوین، بۆ ئه‌وه‌ى له‌ كێشه‌ و گرفته‌كانیان ئاگاداربین".
ئه‌حمه‌د وه‌رتێ ئه‌ندامه‌كه‌ى فڕاكسیۆنى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى ئاماژه‌ى به‌وه‌ كرد" هاوڵاتیان به‌به‌رده‌وامى په‌یواندیمان پێوه‌ده‌كه‌ن بۆ گه‌یاندنى كێشه‌كانیان زۆرجار له‌گه‌ڵیان رۆیشتوین بۆ وه‌زاره‌ته‌كان و دام و ده‌زگاكانى حكومه‌ت بۆ ئه‌وه‌ى كارئاسانیان بۆبكه‌ین، وه‌ هاوڵاتیان ده‌توانن سه‌ردانى په‌رله‌مان بكه‌ن بۆ گه‌یاندنى كێشه‌كانیان به‌ په‌رله‌مانتاران به‌بێ بوونى هیچ به‌ربه‌ستێك".
ئه‌حمه‌د وه‌رتێ ئاماژه‌ به‌وه‌ش كرد" له‌ په‌رله‌مان خه‌ڵك ده‌توانێت سه‌ردانى په‌رله‌مانتار بكات بۆ گه‌یاندنى كێشه‌ و گرفته‌كانیان، به‌ڵام له‌ كوردستان چه‌ند نوسینگه‌یه‌كى په‌رله‌مانتاران هه‌یه‌ كه‌ سه‌ر به‌ په‌رله‌مانى كوردستانه‌، ئه‌وه‌ى تر نوسینگه‌ى تایبه‌تى په‌رله‌مانتاران نیه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بودجه‌یه‌كى تایبه‌تیان نیه‌ بۆ ئه‌وه‌ى نوسینگه‌ى تایبه‌تى خۆى بكاته‌وه‌، ئه‌وه‌ش خۆى كێشه‌یه‌كه‌"
عه‌لى كه‌ریم سه‌رۆكى ئه‌نیستیوتى كوردستان بۆ مافه‌كانى مرۆڤ وتى" تێكه‌ڵ بوونى په‌رله‌مانتاران له‌گه‌ڵ هاوڵاتیان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر په‌رله‌مانتاره‌كه‌ كه‌ ئایا تاچ ئاستێك راستگۆده‌بێت له‌گه‌ڵ هاوڵاتیان له‌و به‌ڵێنانه‌ى كه‌ به‌خه‌ڵكى ده‌ده‌ت، یاخود ئایا دواى هه‌ڵبژاردنیشیان تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ده‌بن، چونكه‌ په‌رله‌مانتار ده‌بێت له‌ خۆشى و ناخۆشیه‌كان له‌گه‌ڵ خه‌ڵك دابێت بۆئه‌وه‌ى بیروبۆچوونه‌كانى خه‌ڵك له‌ په‌رله‌مان باس بكات نه‌وه‌ك بیروبۆچوونى خۆى، به‌ڵام ئه‌وه‌ى من له‌ كوردستان تێبینیم كردووه‌ به‌شێك له‌ په‌رله‌مانتاره‌كان پێش ئه‌وه‌ى بچێته‌ هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنیشه‌وه‌ تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك نه‌بوینه‌ و خه‌ڵكى ناسراو و جه‌ماوه‌رى نه‌بوینه‌، زۆریان له‌ رێگاى حیزبه‌وه‌ هێندراون و كارلێكیان له‌گه‌ڵ خه‌ڵك زۆر لاواز بووه‌، له‌كاتى هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنه‌كانیش به‌هامان شێوه‌ نه‌مانبینى وتارێكى به‌هێز پێشكه‌ش بكه‌ن، له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش هه‌ندێك په‌رله‌مانتار له‌سه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ خه‌ڵك گه‌رم و گوڕبوون، به‌ڵام ئێستا هاتوونه‌ته‌وه‌ سه‌ر بارى ئاسایى خۆیان و كه‌متر كارلێكیان له‌گه‌ڵ خه‌ڵكه‌وه‌ هه‌یه‌" ئاماژه‌ى به‌وه‌ش كرد" زۆر له‌ په‌رله‌مانتاران پێیان وایه‌ بۆ یه‌كجار ده‌بێته‌ په‌رله‌مانتار و ته‌واو، نه‌ ئومێدێكیان هه‌یه‌ جارێكى تر بێنه‌وه‌ په‌رله‌مان نه‌ ئه‌و ده‌وره‌ شوێنه‌ گرینگه‌ش به‌خۆیان ده‌ده‌ن كه‌ پێیان وابێت به‌رپرسیارانه‌ نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵك بكه‌ن، چونكه‌ به‌شێكیان وه‌كو ئه‌ركێكى حیزبى سه‌یرى ده‌كه‌ن و به‌شێكیان وه‌كو ئیمتیازێك سه‌یرى ده‌كه‌ن و به‌شێكیان وا سه‌یرى ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌مه‌ یه‌كجاره‌ و له‌كۆڵیان ده‌بێته‌وه‌، ئه‌مانه‌ش واده‌كات په‌رله‌مانتاران زۆر له‌ روویان نه‌یێت تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ببن".
ئامرازى په‌یوه‌ندى
زانا ره‌ئوف ئه‌وه‌شى خسته‌روو" پێویسته‌ ژماره‌ى ته‌له‌فۆن و ئیمێڵى په‌رله‌مانتاران له‌لاى خه‌ڵك ئاشنابێت، به‌ڵام ئه‌مانه‌ش توێژێكى دیارى كراون له‌ كۆمه‌ڵگا سوودى لێده‌بینێت، چونكه‌ ره‌نگه‌ خه‌ڵكى نه‌خوێنده‌وار سوودى لێنه‌بینێت، به‌ڵام به‌ پێویستى ده‌زانم په‌رله‌مان كه‌ناڵێكى هه‌بێت و بتوانێت په‌یوه‌ندیه‌كى باش له‌ نێوان په‌رله‌مانتاران و خه‌ڵك دروست بكات".
شوان كابان وتى" ئێمه‌ وه‌كو لیستى هاوپه‌یمانى كوردستان ژماره‌ى ته‌له‌فۆن و ئیمێڵه‌كانمان بڵاو كردۆته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ى هاوڵاتیان له‌كاتى بوونى كێشه‌یه‌ك كه‌ له‌تواناى ئێمه‌دابێت چاره‌سه‌رى بۆ بكه‌ین په‌یوه‌ندیمان پێوه‌بكه‌ن، به‌شێوه‌ى تاك و گروپ سه‌ردانى شوێنى جیاجیامان كردووه‌ بۆئه‌وه‌ى له‌ نزیكه‌وه‌ ئاگادارى كێشه‌ و گرفتى هاوڵاتیان ببین، وه‌ له‌ شارى سلێمانى نوسینگه‌مان هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ى هاوڵاتیان كێشه‌كانى خۆیان به‌ په‌رله‌مانتاران رابگه‌یه‌نن".
ئه‌حمه‌د وه‌رتێ له‌لایه‌ن خۆیه‌وه‌ وتى" ئه‌گه‌رچى له‌ سایتى په‌رله‌مان ژماره‌ و ئیمێلى ئه‌ندام په‌رله‌مانانن بڵاوكراوه‌ته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ى له‌كاتى پێویست هاوڵاتیان په‌یوه‌ندى به‌ په‌رله‌مانتارانه‌وه‌ بكه‌ن، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خه‌ڵك به‌شێوه‌یه‌كى گشتى ئینته‌رنێت به‌كارناهێنێت كه‌متر ده‌توانن زانیاریان هه‌بێت له‌سه‌ر په‌رله‌مانتاران".
ئه‌ندامه‌كه‌ى فراكسیۆنى یه‌كگرتوو هاوڕاز شێخ ئه‌حمه‌د وتى" وه‌كو په‌رله‌مانتارانى فراكسیۆنى یه‌كگرتوو ژماره‌ى ته‌له‌فۆن و ئیمێڵمان بڵاو كردۆته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ى هاوڵاتیان له‌كاتى بوونى كێشه‌یه‌ك په‌یوه‌ندیمان پێوه‌بكه‌ن یاخود به‌ئیمێل بۆمان بنێرن، به‌رداوام له‌لایه‌ن هاوڵاتیانه‌وه‌ په‌یوه‌ندیمان پێوه‌ ده‌كرێت و رۆژانه‌ له‌گه‌ڵ كێشه‌كانى خه‌ڵكداین، من وه‌ك خۆم رۆژانه‌ تێكه‌ڵ به‌ خه‌ڵك ده‌بم و له‌ كێشه‌كانیان ئاگادارم هه‌وڵیشم داوه‌ به‌پێى توانا كێشه‌كانیان بۆ چاره‌سه‌ر بكه‌م".
بێمنه‌ت بوون
به‌هۆى كه‌لتوورى تایبه‌تى كوردستان هه‌ندێك جار بێمنه‌ت بوونى په‌رله‌مانتارانى به‌دى ده‌كرێت كه‌ گرنگى به‌ به‌و په‌یوه‌ندییه‌ نادان تا وه‌كو نوێنه‌رانى خه‌ڵك مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ر بكات كه‌ به‌ ده‌نگى جه‌ماوه‌ر پۆستى په‌رله‌مانتارى وه‌رگرتووه‌.
عه‌لى كه‌ریم ئه‌وه‌شى خسته‌روو" هه‌ندێ خاڵ هه‌ن واده‌كه‌ن كه‌ په‌رله‌مانتاران بێهیوابن یاخود بێ منه‌ت بن له‌ تێكه‌ڵاوبوون به‌خه‌ڵك خاڵى یه‌كه‌میان له‌ هه‌رێمى كوردستان دیموكراسیه‌ت نه‌بۆته‌ ئه‌و كلتووره‌ راسته‌قینه‌ى كه‌ هاوڵاتى له‌ ده‌ره‌وه‌ى ئینتیماى حیزبى ده‌نگ به‌ په‌رله‌مانتار بدات، چونكه‌ زۆرجار باشى و خراپى بۆیان گرینگ نیه‌ ته‌نها له‌به‌ر ئینتیمایان بۆ ئه‌م حیزبه‌ ده‌نگ به‌و كه‌سه‌ ده‌ده‌ن، خاڵى دووه‌میان له‌هه‌رێمى كوردستان هێشتا خه‌ڵك نه‌بۆته‌ چاودێر و پرۆسه‌ى دیموكراسى له‌ناو عه‌قڵى خه‌ڵكدا ئه‌وه‌نده‌ پێش نه‌كه‌ووتوه‌ بۆ ئه‌وه‌ى چاودێرى په‌رله‌مانتار بكات له‌ئه‌گه‌رى جێبه‌جێ نه‌ركردنى به‌ڵێنه‌كانیان بتوانێت سزاى بدات كه‌ جارێكى تر ده‌نگى پێنه‌داته‌وه‌ یان حیزبه‌كه‌ى لێ ئاگادار بكاته‌وه‌ كه‌ ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ وه‌كو پێویست نیه‌ یان راستگۆ نه‌بووه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى كه‌ وتیه‌تى نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵك ده‌كه‌م، سێیه‌میان خودى ده‌زگاى په‌رله‌مان و پێكهاته‌ و سروشتى په‌رله‌مانه‌ له‌ كوردستان، چونكه‌ پارته‌ سیاسیه‌كان كۆنترۆڵێكى نادیموكراسیانه‌یان له‌سه‌ر په‌رله‌مانتاره‌كانى خۆیانه‌وه‌ هه‌یه‌، زۆرجار به‌رپرسه‌ عه‌سكه‌ریه‌كان ده‌سه‌ڵاتیان زیاتره‌ له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى كه‌ خه‌ڵك ده‌نگى پێداون".


تێبینی/ ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ 12-18/ 12/ 2010 له‌ گۆڤاری هه‌فتانه‌ بڵاو بۆته‌وه‌. 

ته‌مبه‌ڵى خوێندكاره‌ یان بێ پلانى رێكخراوه‌كانه‌ پشووى هاوین بێ سوود وه‌رگرتن به‌رێ ده‌كرێت

هه‌ولێر – محه‌مه‌د كه‌مال
خوێندكاران له‌ ماوه‌ى سێ مانگى پیشووى هاوین كات ده‌كوشن و سوود له‌و ماوه‌یه‌ وه‌رناگرن ،پرسیارى گرنگ ئه‌وه‌یه‌ حكومه‌ت و رێكخراوه‌كانى خوێندكاران پلان و به‌رنامه‌یان نییه‌ یاخود رێكخراوه‌ و سه‌نته‌ره‌كانه‌ پلانى گونجاو و كارایان بۆ خوێندكاران نییه‌؟.گه‌رچى هه‌ندێك له‌ خوێندكاران پێیانوایه‌ سه‌نته‌ر و رێكخراوه‌كان پلانى گونجاویان نییه‌ بۆ په‌ره‌پێدانى لاوان ،به‌ڵام رێكخراوه‌ و سه‌نته‌ره‌كانیش پێیانوایه‌ خوێندكاران بێ باكن و گرنگى به‌ خۆیان ناده‌ن .
سه‌رهه‌نگ یاسین، ته‌مه‌ن 23 ساڵ خوێندكارى پۆلى شه‌شه‌مى ئاماده‌یى سه‌باره‌ت به‌ پشووى هاوینه‌ و چۆنیه‌تى كات به‌سه‌ر بردنى وتى" من وه‌كو گه‌نجێك رۆشنه‌ كار ده‌كه‌م بۆ ئه‌وه‌ى پێداویستیه‌كانى خۆمى پێ دابین بكه‌م، وه‌ هه‌وڵیشم داوه‌ شه‌وانه‌ به‌شدارى له‌ خوله‌ جۆراوجۆره‌كان بكه‌م وه‌ زۆربه‌ى كاته‌ فه‌راغه‌كانى خۆشم به‌ كتێب خوێندنه‌وه‌ به‌ سه‌ر ده‌به‌م".
سوودى نه‌بوو
زانا ئیسماعیل، ته‌مه‌ن 22 ساڵ خوێندكارى پۆلى شه‌شه‌مى ئاماده‌یى وتى" له‌ پشووى هاوینه‌كانى رابردوو چه‌ند جاره‌ك به‌شداریم له‌و خولانه‌ كردووه‌ كه‌ له‌لایه‌ن سه‌نته‌ر و ناوه‌نده‌ رۆشنبیریه‌كان كراوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام هیچ سودێكیان به‌من نه‌گه‌یاندوه‌، بۆیه‌ دڵنیام هه‌ر به‌ناو سه‌نته‌ر و ناوه‌ندى رۆشنبیرین، چونكه‌ زیاتر گرینگیان به‌ چه‌ند كه‌سێكى دیارى كراو ده‌دا وه‌ زیاتریش گرینگیان به‌ ره‌گه‌زى مێینه‌ ده‌دا، بۆیه‌ ئه‌مساڵ بڕیارم داوه‌ به‌شدارى هیچ خولێكى ئه‌و سه‌نته‌ر و ناوه‌ندانه‌ نه‌كه‌م"
زانا ئیسماعیل باسى له‌ حزبى بوونى سه‌نته‌ر و ناوه‌نده‌كان كرد وتى" سه‌نته‌ره‌كان له‌لایه‌ن چه‌ند كه‌سانێكى حزبى قۆرغ كراوه‌ وه‌ بازرگانى به‌م سه‌نته‌رانه‌ ده‌كه‌ن، ئه‌مانه‌ لایه‌نێكن وایان له‌من كردووه‌ بڕوام به‌م سه‌نته‌ر و ناوه‌ندانه‌ نه‌مێنێت".
هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى وت" لایه‌نێكى تر كه‌ واى له‌من كردوه‌ دوور بكه‌ومه‌وه‌ له‌ خوله‌ جۆربه‌خۆره‌كانى هاوینه‌، لایه‌نى ماددیه‌ كه‌ هه‌موو گه‌نجێك له‌م وڵاته‌ پێویستى به‌وه‌ هه‌یه‌ كار بكات بۆ ئه‌وه‌ى پێداویستیه‌كانى خۆى پێ دابین بكات، چونكه‌ هیچ جۆره‌ قه‌رزێك له‌لایه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ به‌ گه‌نجان نادرێت بۆ ئه‌وه‌ى پێداویستیه‌كانى خۆى پێ دابین بكات و روو له‌ خوله‌كان بكات".
سه‌نته‌ره‌كانى تایبه‌ت به‌ لاوان زیاتر له‌ 100 سه‌نته‌ر له‌ كوردستان هه‌یه‌ و بودجه‌یه‌كى باش له‌ حكومه‌ت وه‌رده‌گرن بۆ رایی كردنى كاره‌كانیان ،به‌ڵام ئه‌وه‌ى تا هه‌نووكه‌ تێبینى ده‌كرێت سه‌نته‌ره‌كان نه‌بوونه‌ته‌ شوێنى په‌ره‌پێدانى لاوان وه‌كو پێویست .
گه‌رچى سه‌فین حه‌سه‌ن سه‌رۆكى كۆمه‌ڵگى لاوانى پایته‌خت سه‌باره‌ت به‌ پلانیان بۆ لاوان له‌ پشوى هاوین وتى" مانگێك به‌رله‌وه‌ى خوێندن ته‌واو بێت چه‌ند پلانه‌كمان داڕشت بۆ ئه‌وه‌ى له‌ كاتى پشووى هاوینه‌ى خوێندكاران چه‌ند خولێكى جۆراوجۆر بۆ خوێندكاران بكه‌ینه‌وه‌".
سه‌باره‌ت به‌ حزبى بوونى سه‌نته‌ر و ناوه‌نده‌كان وتى" به‌ دڵنیایه‌وه‌ ئه‌و سه‌نته‌رانه‌ى كاریگه‌رى حزبیان له‌سه‌ره‌ هه‌رگیز ناتوانن رووه‌ راسته‌قینه‌كه‌ى رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى پیشان بده‌ن، به‌ڵام زۆر رێكخراویش هه‌ن كه‌ پاشكۆى حزبیشن له‌ هه‌مان كات كارى باش و جوان ئه‌نجام ده‌ده‌ن" ئه‌وه‌شى وت" دڵنیام له‌وه‌ى ئه‌و سه‌نته‌ر و رێكخراوانه‌ى سه‌ر به‌ حزبن ناتوانن به‌قه‌د رێكخراوى ئازادى لاوان و یه‌كێتى لاوانى دیموكراتى كوردستان خزمه‌ت به‌ لاوان بكه‌ن".
له‌ درێشه‌ى قسه‌كانیدا سه‌باره‌ت به‌ كه‌مته‌رخه‌مى و ته‌مبه‌ڵى لاوان وتى" پێم وانیه‌ لاوانى ئێمه‌ ته‌مبه‌ڵ بن، چونكه‌ لاوانى ئێمه‌ هه‌میشه‌ سه‌ركوت كراوه‌، وه‌ هیچ بوارێكى بۆ نه‌ڕه‌خساوه‌ بۆ ئه‌وه‌ى بره‌و به‌ تواناكانى خۆى بدات و له‌ رووى مافیشه‌وه‌ هه‌میشه‌ لاوانى ئێمه‌ ماف خوراو بوینه‌ بۆیه‌ ناتوانین بڵێین لاوانى ئێمه‌ ته‌مبه‌ڵن یان ئه‌ركه‌كانیان جێبه‌جێ ناكه‌ن تاكو مافه‌كانیان بۆ دابین نه‌كرێت".
بێ باكى
هاوكات سه‌نته‌ره‌كانیش ئاماژه‌ به‌ بێ باكى لاوان ده‌كه‌ن له‌وه‌ى گرنگى به‌ خۆیان ناده‌ن و نایانه‌وێ گرنگى به‌ خۆ رۆشنبیر كردن و په‌ره‌پێدانى خۆزگه‌ و خولیاكانیان بده‌ن .
هێمن ئه‌سكه‌نده‌ر به‌رپرسى ئۆفیسى هه‌ولێرى سه‌نته‌رى گه‌شه‌پێدانى چالاكى لاوان سه‌باره‌ت به‌ خوله‌ هاوینیه‌كان وتى" ئێمه‌ وه‌كو هه‌موو ساڵانى تر كۆمه‌ڵێك خولى هاوینه‌مان كردۆته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ى لاوان بره‌و به‌خۆیان بده‌ن له‌ بواره‌ جیاجیاكان" ناوبراو وتیشى" رێژه‌ى به‌شدارى لاوان له‌ خوله‌كان ساڵ به‌ ساڵ روو له‌كه‌مبوونه‌ هۆكاره‌كه‌شى یان لاوان په‌سه‌ندى ئه‌م جۆره‌ خولانه‌ ناكه‌ن و پێیان باش نیه‌، یان لاوانى ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ تیًگه‌یشتوه‌ پێویستى به‌م جۆره‌ خول و چاڵاكیانه‌ نیه‌".
ناو براو سه‌باره‌ت به‌ حزبى بوونى سه‌نته‌ره‌كان وتى" ره‌نگه‌ زۆرێك له‌ سه‌نته‌ره‌كان حزبى بن و حزب دروستیان بكات، به‌ڵام پێویسته‌ لاوان خۆیان خاوه‌ن بڕیار بن كه‌ له‌ چ سه‌نته‌رێك به‌شدارى ئه‌و خولانه‌ ده‌كه‌ن".
سه‌باره‌ت به‌ تواناى لاوان و هه‌وڵدان بۆ فێربوون ئه‌وه‌شى خسته‌روو" رێژه‌یه‌كى زۆرى لاوانى كۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ بێ باكن حه‌ز ناكه‌ن خۆى خاوه‌ن پڕۆژه‌ و تواناى خۆى بێت، هه‌میشه‌ چاوه‌ڕێى لایه‌نێك ده‌كات كێشه‌كانی بۆ چاره‌سه‌ر بكات و هه‌موو پێداویستیه‌كانی بۆ دابین بكات".
فه‌راغى گه‌نجان
كاتى فه‌راغى مرۆڤه‌كان كاریگه‌رى خراپى ده‌روونى هه‌یه‌ له‌و سه‌ر كه‌سانه‌ى كاتى به‌تاڵیان،پسپۆرانى ده‌روونى ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن گرنگ مرۆڤ كاتى به‌تاڵى نه‌بێت .
یوسف كوردى راهێنه‌رى ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان ئه‌وه‌ى خسته‌روو، به‌كارهێنانى كاتى گونجاو و ئاراسته‌ كردنی گه‌نجان به‌ شێوه‌یه‌كى دروست و پڕكردنه‌وه‌ى كاتى ده‌ستبه‌تاڵیان و به‌شدارى كردن له‌ چالاكیه‌كانى ڕۆشنبیرى و كۆمه‌ڵایه‌تى و وه‌رزشى و زانستیه‌ به‌ سووده‌كان،هۆكارێكى باشه‌ بۆ تووشنه‌بوونیان به‌ ماده‌هۆشبه‌ره‌كان ".ئه‌وه‌شى وت " ده‌ستبه‌تاڵى هۆكاره‌كه‌ بۆ ئاڵوده‌بوون به‌ ماده‌هۆشبه‌ره‌كان " .
له‌لایه‌كى تره‌وه‌ یوسف عوسمان پسپۆری‌ ده‌رونزانی‌‌‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ سه‌باره‌ت به‌ فه‌راغى گه‌نج له‌ پشووى هاوینه‌ وتى" پشووى هاوینى خوێندكاران به‌رنامه‌ى تایبه‌تى خۆى هه‌یه‌ وه‌ لێكدانه‌وه‌ى تایبه‌تى خۆى هه‌یه‌، واتا پشووى هاوین بۆ كاتى خه‌ریك بوونى گه‌شت و گوزاره‌ وه‌ خه‌ریك بوونى به‌و شتانه‌یه‌ كه‌ له‌ كاتى ده‌وامى خوێندندا نه‌ى توانیوه‌ ئه‌نجامیان بدات، وه‌ ئه‌گه‌ر گه‌نج هیچ شتێك ئه‌نجام نه‌دات زۆرترین كاته‌كانى خۆى به‌ بیركردنه‌وه‌یه‌كى سلبى ده‌باته‌ سه‌ر، واتا ره‌تى بۆچوونه‌كانى ده‌وروبه‌ر ده‌كاته‌وه‌ وه‌ كه‌سێكیش ده‌بێت كه‌ له‌ گێشاوێكى ده‌رونیدا ده‌شى و ناتوانێت كه‌سێكى كارا بێت له‌ناو كۆمه‌ڵگادا، ته‌نانه‌ت ناتوانێت بڕیاریش بدات كه‌ ئایا له‌ دوارۆشدا چى ده‌كات، چونكه‌ فه‌راغى گه‌نجان له‌ ناو كۆمه‌ڵگا كوشنده‌یه‌ و توشى په‌شۆكاوى ده‌كات وه‌ زۆرجار په‌نا بۆ خۆ له‌ناو بردن ده‌به‌ن".
یوسف عوسمان ئه‌وشى وت" بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نج ئه‌و فه‌راغه‌ له‌ناو ببات پێویسته‌ بڕیار بدات له‌ گۆرینى كۆمه‌ڵایه‌تى و خۆى بگۆرێت و خۆى بگونجێنێت له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ر وه‌ هه‌وڵیش بدات به‌هۆى تواناو وه‌ ئه‌و تایبه‌تمه‌نیه‌ى كه‌ هه‌یه‌تى له‌ رووى فكرى و جه‌سته‌ییدا له‌ رووى پیشه‌یى و له‌ رووى خوێندنه‌وه‌ هه‌وڵبدات كۆمه‌ڵگا بگۆرێت، ئه‌و كاته‌ ده‌توانێت له‌و فه‌راغه‌ رزگارى ببێت".
سه‌باره‌ت به‌ خوله‌كانى وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌ بۆ خوێندكاران له‌ پشووى هاوینه‌ وتى" به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى هونه‌رى شێوه‌كارى و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى چالاكى قوتابخانه‌كان وه‌ زۆرێك له‌ رێكخراوه‌كانیش به‌ هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ په‌روه‌رده‌كان ساڵانه‌ كۆمه‌ڵێك خولى جۆراوجۆر ده‌كه‌نه‌وه‌ بۆ سه‌رجه‌م خوێندكاران".
سه‌باره‌ت به‌ پلانى فیدراسیۆنى رێكخراوه‌ و قوتابی و خوێندكارییه‌كان ، سه‌ردار حمه‌ على سه‌رۆكى فیدراسیۆنى رێكخراوه‌ قوتابى و خوێندكاریه‌كان وتى" فیدراسیۆنى رێكخراوه‌ قوتابى و خوێندكاریه‌كان له‌ 13 رێكخراو پێكهاتووه‌ وه‌ ساڵانه‌ له‌ پشووى هاویندا كۆمه‌ڵێك خول و چالاكى بۆ خوێندكاران ئه‌نجام ده‌ده‌ین" ئه‌وه‌شى وت" كۆمه‌ڵێك خولمان كردۆته‌وه‌ وه‌ چه‌ندین به‌رنامه‌مان له‌به‌ر ده‌سته‌ به‌ڵام هێشتا نه‌چۆته‌ بوارى جێبه‌جێ كردنه‌وه‌".
سه‌ردار حمه‌ على ئه‌وه‌شى ئاشكرا كرد" پلانمان هه‌یه‌ كه‌ چه‌ند سمینارێك ئه‌نجام بده‌ین بۆ هۆشیاركردنه‌وه‌ى خوێنكاران له‌ زیانه‌كانى ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان".
سه‌رۆكى فیدراسیۆنى رێكخراوه‌ قوتابى و خوێندكاریه‌كان ئاماژه‌ى به‌وه‌ش كرد" خوله‌كانمان بێ به‌رامبه‌رن هیچ پاره‌یه‌ك له‌ قوتابى و خوێندكاران وه‌رناگیرێت وه‌ هیچ مه‌رجیش نیه‌ كه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ى به‌شدارى له‌م خولانه‌ ده‌كه‌ن سه‌ر به‌م حزبه‌ بن یان ببن به‌ ئه‌ندام له‌م رێكخراوانه‌، بۆیه‌ هه‌ركه‌سێك ئازاده‌ به‌شدارى ئه‌م خولانه‌ ده‌كات یان نایكات".
سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و لاوان به‌ رۆشنامه‌ى ئاسۆى راگه‌یاند كه‌ تاكو ئێستا وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و لاوان هیچ پڕۆشه‌یه‌كى له‌به‌ر ده‌ستدا نییه‌ بۆ لاوان له‌ وه‌رزى هاوین و پشووى خوێندكاران.